Dîroka Kurd ( Deneme icin eklendi )
Dîroka Kurd
___________
Demekî em MED bun xudîyê ked û emega xwabun. Me ji
xwara cengawerî dikir. Lê îro ji me hinek kes ji
xelkêra hêjan e. Çima...? Tev dîrokvanê cihanê dizan e
pêşîya dîrokê, ji mera hatîy e gotin ´´Kürtî´´ û
´´Gutî´´ em bi navê van eşîretan mezin bunin gel û milletê
Kurd çê buye. 2 hezar sal berîya Mîlladê, li rextê
rojhilata Asya piçuk me devlet çê kirinin û jimara me
gîştîy e ber Hîndîstanê.
10 hezar sal berîya Milladê ji ber koçberîyê mezin, ji
Iskandînavya´y heta başurê û li başurê rojhilatê bela
bunin. Em qetekî ji irqên Hînt-Avrupay (Arî) û Kurdin.
Milletê Kurd bi koçberî ji Qafqasyê derbas bunin
hatinin çîyay Araratê li dora xwa cih bunin. Kurdên
îro berîya dîrokê bi navên Kürtî û Gutî du eşîretê
mezin gîştinin rojhilatê behra Hazar´ê li rojhilatê
ber Hîndîstanê cih bunin. Disa van eşîrên mezin,
gîştinin başurê körfeza Basra´y û çunin heta behra
Umman. Li rojhilata Behra Reş li du bajêrê mezin
hukumdarîya eşîrên Kurda hebu. Berîya Mîlladê sala 302
da hukumdarê Ruma Mîthîrîdates Qiral´lîya Pontos´ê çê
kir. Gava Rumê Pontos xurt bun, li Kafkasya başurê-
rojhilata Behra Reş bi şerên mezin ji destê Kurdan
girtin. Barbar Fatîh Sultan Mehmet Han 1461´da dawî li
vî Qirallî tîyê anî û kir kolonîya xwa. Dîrok divê 4
hezar sal berîya Milladê Kurd li wî welatê mezin cih
buvun. Heta wexta koledarîya Iskenderê mezin jî
hukumdarîya Kürtî û Gutî´ya li ven dera hebuy e. Wî
demê ziman Kudî buy e û ol (dîn) ê Zerduştî û Yezîdî
buy e.
Qenderêku dîrok dibêj e nawê Qiralên Kurda ê berê
TOSA, û bi nawê din DîYAKOS bu. Dîyakos, 1808 sal
berîya Millad ê li bajêrê Behl û li dora wî hukumetek
çê kiriy e û di li ser wî hukumetê Padîşah buy e.
Berîya Mîlladê di sedsalê 9 da Keykubat, çiqas Kurd
hebuy e anîy e ba hev Imparatorliğa Med çê kirîy e.
Disa 612 sal berîya Mîlladê nebîyê (tornê) Keykubat,
pîyay hêja Keyaksar -bi navê din Hohîster-, hukumeta
Asurîya hilşandîye û paytextê wan girtîye destê xwa.
Tevanîya Gutî´ya; bi navê Subarî, Hurî, Lolo û Kasî
çar eşîret bunin. Eşîra Subarî ya li Ararat ê, li
Toros´sê, li Hember- Toros´sê, ji Iskenderunê bigir e
berberê Behra-Sipî hetanê xilasîya bajêrê Fenîke, li
Bakurê Surîyê (Başurê Puçuk) da, bi navê Mîtan, Neyrî,
Haltî û Muskî çend hukumet ava kirin e. Hukumeta li
Torosê bi navê Muskî ji sed salê berjortir jîyay e. Di
alîyên Yunanî´yanda êriş hatiy e û hilşîyay e
vê derê buy e kolonîya Yunan´a. Memê Alan ji
bajêrêk kevnare û pêşîya wan ji Alanya´y e.
Alanya bajêrê Kurda buy e. Mem lawê Mîrekî
Kurd buy e. Çağa Alanya ketîye destê Yunanî ya
malbata kalikê Memê Alan bunin koçber hatinin
Iskenderunê. Bi navên îra Samandaği wî wextê bajêrên
herê mezin û dema her çar hukumetên Kurdan da wekê
paytextekî navîn buy e. Û jimara merovên têda dijîya
9 milyon buy e.
Mitanî´yan 16 dê sedsalên berîya Milladê da hukumeta
xwa xurt çê kiribun. Mîtanî´yen leheng û şervan, li
hember Hîtît´îya û li hember Fîravunên Misirî´yan bi
sed salan şer kiribun. Dawîyê da bi Fîravunara li hev
hatin çê kirin. Ji li vî li hevhatinê şunda 1405 sed
salên ji berîya Mîladê, Firavunê Misirê, tornê
padîşahê Totmsmîtanê yanê keça Vatamanra zewicî. Ji
vîzevacê, Fîravun Amamotîs´ê 3´ yan hat dunyay. Wî
Fravun jî bi prenseseki Kurd ra zevac çê kiriribu.
Navê wî prensesê jî Dîlehepa bu. Eynî Fravun dawîya
umrê xwada disa bi prensesekî Kurd ra zevicîbu. Nawê
wî prensesê jî Totohepa bu. Totohepa di dirokêda bi
nawê Nefertîtî pir bi qedir û qiymet bivu.
Hurî´yan li ber, berê Dîcle, Firat ê û li bakurê
Amed´ê (Dîyarbekîr) bun. Hurî´yan 2000 sal ji berîya
Milladê da bi navên sazîyên Mîrtî (prenseslikler)
hukumet çêkiribun. Wan hukumeta wî çağê alîyê wanê
hukukî medenîyetê pir zexm bu û hukumdarîya wan
hukumeta 2000 sal bivu.
Lolo û Kasî´yan jî çîyay Araratê û Zagros ê derbas
bun. Ber,berê Dîclê pîya bun alîyê başurê. Li vendera
2000 sal berîya Milladê bi navên Üllam, Şomîr, û
Akad´a sê devletên mezin hebun. Lolo´yîa û Kasî´yîyan
bi navên Ullam, Şomîr, Akad´an ra şer kirin, çend sal
şunda van devleta ji holê rakirin. Paytextê wan Soz,
Lakos û Babîl´ê xistin destê xwa. Ji wur şunda bi nawê
KURDîVAN devletek çê kirin û li Babîlê 700 sal
hukumdarî kirin. Wan demanda milletê Armenî jî li
Yunanîstanê di mintiqa Taselya da bi cîh bun. Ango
Kurda çîyay Zagros û Araratê tevê ber, berê Behra Sipî
xistinin destê xwa devletê pir mezin çê kirinin û 35
sed sal şunda Armenî hatinin ven dera.
Lêkolînê ilmî dibêj e bi angora gotinên dîroka Merduh
tê gotin, li Asya Piçuk êku devletê herê ewil çê
kirinin Kurdin û milletên herê kevnarenin. Di dîrokêda
Imparatorluğa bi navê Med hatîy e çê kirin. Iro Kurd
ew bixwanin…
Di Kîtabên (Nîvîsên) devletên Asurî´da navên Gutî û
Kurdan di şerên hember Asurî´yanda navên eşîrên Med-
Kurd bi tespît ji hev cihê tên gotın.
Ji Armenî´yan çend nivîskarên dîrokê gotinên Kürdîyan,
Kürtîk, Mar, Med û Kurd wekê hev di manekîda gotinin.
Di sed salên 8´da nivîskarên dîrokê Vartan, di nivîsên
xwada dêla navên Med´da navê Kurd nivisinday e.
Dîrokvan Hartom, salên Mîlladî 1316´da pirtukekî
dîrokê nivisandîy e û dinivîsê xwada gotiy e Med bi
xwa Kurdin. Nivîskar, Istirabon di nivîsên xwada ji
Kurdara ´´Gutî´´ gotîy e. Û nivîskara giştikê gotiy e
meru nikari ser veqetindina Med´a û Kurd´an gotina
bivêji. Ji Iranê Dr. Ikbal, di purtuka xwa bi nawê
Dîroka Iran´a Kevn da nivisandiy e ´´Med û Kurd´´ ji
hevin…Prof. Zaîs, jî di purtukê xwa da gotîy e ´´Med
bi xwa ji eşîrêtê Kurda buy´ e. Müşîrüddevle bi navê
´´Iran Bostan´´ pituka dîrokê nivisandiy e. Û gotîy e
´´Milletên Med bi zimanê Kurdê îro qise kirin e.
Devleta Tirka di sala 1965 da bi zimanê Fransizî bi
navê li ´´Tirkîyê Turîzm´´ pirtukek derxistîy e. Gotiy
e bajêrê Dîyarbekir bajêrekî kevnarey e çaxtê hatiy e
çêkirin nay zanîn. Û gotiy e alîyê kultir û
medenîyetêda bajêrekı herê kevn e. Navê bajêr Amed bu
û xudîyê bajêr Hurî´yan bun. Hurî´yan berîya Milladê
salên 4000´da hetan salên 200´a li bajêrên Amedê
Mîr´liğê (prens liğê) puçuk çê kiribun…
Hurî´ya, Subarî´yan tev hev ji irqekînin. Berîya
2000 sal hukumdariya Huri´ya kêm bu û ji ber vî yekê,
bun du qet. Ji vana yek Mîtanî bun. Mîtanîyan bi
hêzekî xurt bela bun. Ji berîya Mîlladê salan 1750´da
hetan salên 1350´ya xwa hunandin û Imparatorî yekî
mezin çê kirin.
Hezretî Merduh li Tahranê di esera bi navê Tarîh-î
Merduh ´ê di pelên 22, 26, 66´da aha gotiy e. ´´Bi
angora pir esera tê gotin, eşîrên Lolo, Gutî, Kasî û
Hurî bi van navên rengîn Kurdê Çîyay Zagrosê´nin. Van
eşîrana bi devletên Sümer, Elam û Akad´ra jîyanin. Yek
cara jî bi hevra şerê giran kirinin. Di van wextan da
ango 4000 sal berîya Mîlladê ji hukumetên Kildanî û
Asurî tiştek nay qisedan´´.
Nivîskarên Kurda rehmetlî Emîn Zekî Bey bi navên
pirtuka xwa Tarîh-î Kurd û Kurdistan´da ji bo erdê
Kurdistan aha gotiy e.´´Li rojava û bakurê Iskenderun
û dora Behra Sipî despê dik e Li alîyê bakur-rojhilat
Maraş, Elbîstan, Akçadağ, Hekîmhan, û heta Haruk´a diç
e û li Navîna-Anatolia di bajêrê Sivasê da derbas dib
e. Li alîyê rojhilatê di bajêrên Bayburt, û
Erzurumê´da derbas dib e. Li alîyê başurê Kafkasya
dîgêji bajêrên Kars. Û li viran ber bi başurê-
rojhilat´da ber biberê diç e hinda Iran´ê. Li vir jî
li başurê Gola Urmîyê despê dik e û disa başurê îran
zeft dik e li alîyê başurê - rojhilat diç e mintiqa,
Hamedan- Ekbenyan û Bahtîyarî´yê vê derê jî digiri nav
xwa diçi pîya dib e bakurê-rojhilat da Körfeza Fasê.
Van xetana sinirê Kurdistanê alîyê rojava, bakur û
rojhilat nîşan did e. Alîkîjî ji Iskenderunê şunda ji
başurê-rojhilatêda despê diki ev xet diç e Surîyê ji
nîzîkê Helepê da despêdiki hetanê Çîyay Kurd digiri
nav xwa. Paşê li alîyê başur diç e Iraqê bajêrê Musul
û Kerkuk digiri nav xwa. Li virjî bi xetekî diç e
rojhilate û ji Musul şunda berbi başurê-rojhilat´a ji
Tekrît û Sehrîbanîyê derbas dibi û ji mintiqa Huzîstan
diç e. Mintiqa rojhilatê berdid e . Li alîyê
Benderdilin´ê digêji körfeza Fas´ê. Ev xetajî alîyê
rojhilat û başurê Kurdistan´ê nişan did e.´´
Bi angorê hinek nivîskarê dirokê tê gotin li Anatolîa,
navîn di bajêrê Enqerê da eşîrên ´´Kurtî û
Gutî´´hukumdarî kirinin. Li her derê vî bajêrê rezên
tieîyên reş danînin, ji ber tirîyên reş, navê bajêr
kirinin Enqere. Iro ev bajêr paytextê Tirkay e.
Min vî nivisa xwa bi piranî, ji pirtuka Doza Kurdistan
girt.
Nivîskarê pirtukê Kedrî Cemîl Paşa´ye. Ji berku wek
gelek Kurda Kadrî Cemîl Paşa jî, ji bo Kurdistan kar û
xizmeten mezin kirini bi hurmet, şan û şeref wan bir
tînim.
Ji bona dîroka Kurdistan, bi pir partî, sazî,
rêxistin, tevê bi şehsiyetanra hevdîtin û lêkolînê me
berdewam e. Ji van xebatê me şunda emê dîroka
Kurdistan ê peyder pey bi weşînin.
Ali Cahit Kıraç
alicahitkirac@yahoo.de
27.11.02
-------------------------------------------------------
DÎROKA KURD / ( JI BO CERIBANDIN HAT ÇÊKIRIN )
Dîroka Kurd
___________
Demekî em MED bun xudîyê ked û emega xwabun. Me ji
xwara cengawerî dikir. Lê îro ji me hinek kes ji
xelkêra hêjan e. Çima...? Tev dîrokvanê cihanê dizan e
pêşîya dîrokê, ji mera hatîy e gotin ´´Kürtî´´ û
´´Gutî´´ em bi navê van eşîretan mezin bunin gel û milletê
Kurd çê buye. 2 hezar sal berîya Mîlladê, li rextê
rojhilata Asya piçuk me devlet çê kirinin û jimara me
gîştîy e ber Hîndîstanê.
10 hezar sal berîya Milladê ji ber koçberîyê mezin, ji
Iskandînavya´y heta başurê û li başurê rojhilatê bela
bunin. Em qetekî ji irqên Hînt-Avrupay (Arî) û Kurdin.
Milletê Kurd bi koçberî ji Qafqasyê derbas bunin
hatinin çîyay Araratê li dora xwa cih bunin. Kurdên
îro berîya dîrokê bi navên Kürtî û Gutî du eşîretê
mezin gîştinin rojhilatê behra Hazar´ê li rojhilatê
ber Hîndîstanê cih bunin. Disa van eşîrên mezin,
gîştinin başurê körfeza Basra´y û çunin heta behra
Umman. Li rojhilata Behra Reş li du bajêrê mezin
hukumdarîya eşîrên Kurda hebu. Berîya Mîlladê sala 302
da hukumdarê Ruma Mîthîrîdates Qiral´lîya Pontos´ê çê
kir. Gava Rumê Pontos xurt bun, li Kafkasya başurê-
rojhilata Behra Reş bi şerên mezin ji destê Kurdan
girtin. Barbar Fatîh Sultan Mehmet Han 1461´da dawî li
vî Qirallî tîyê anî û kir kolonîya xwa. Dîrok divê 4
hezar sal berîya Milladê Kurd li wî welatê mezin cih
buvun. Heta wexta koledarîya Iskenderê mezin jî
hukumdarîya Kürtî û Gutî´ya li ven dera hebuy e. Wî
demê ziman Kudî buy e û ol (dîn) ê Zerduştî û Yezîdî
buy e.
Qenderêku dîrok dibêj e nawê Qiralên Kurda ê berê
TOSA, û bi nawê din DîYAKOS bu. Dîyakos, 1808 sal
berîya Millad ê li bajêrê Behl û li dora wî hukumetek
çê kiriy e û di li ser wî hukumetê Padîşah buy e.
Berîya Mîlladê di sedsalê 9 da Keykubat, çiqas Kurd
hebuy e anîy e ba hev Imparatorliğa Med çê kirîy e.
Disa 612 sal berîya Mîlladê nebîyê (tornê) Keykubat,
pîyay hêja Keyaksar -bi navê din Hohîster-, hukumeta
Asurîya hilşandîye û paytextê wan girtîye destê xwa.
Tevanîya Gutî´ya; bi navê Subarî, Hurî, Lolo û Kasî
çar eşîret bunin. Eşîra Subarî ya li Ararat ê, li
Toros´sê, li Hember- Toros´sê, ji Iskenderunê bigir e
berberê Behra-Sipî hetanê xilasîya bajêrê Fenîke, li
Bakurê Surîyê (Başurê Puçuk) da, bi navê Mîtan, Neyrî,
Haltî û Muskî çend hukumet ava kirin e. Hukumeta li
Torosê bi navê Muskî ji sed salê berjortir jîyay e. Di
alîyên Yunanî´yanda êriş hatiy e û hilşîyay e
vê derê buy e kolonîya Yunan´a. Memê Alan ji
bajêrêk kevnare û pêşîya wan ji Alanya´y e.
Alanya bajêrê Kurda buy e. Mem lawê Mîrekî
Kurd buy e. Çağa Alanya ketîye destê Yunanî ya
malbata kalikê Memê Alan bunin koçber hatinin
Iskenderunê. Bi navên îra Samandaği wî wextê bajêrên
herê mezin û dema her çar hukumetên Kurdan da wekê
paytextekî navîn buy e. Û jimara merovên têda dijîya
9 milyon buy e.
Mitanî´yan 16 dê sedsalên berîya Milladê da hukumeta
xwa xurt çê kiribun. Mîtanî´yen leheng û şervan, li
hember Hîtît´îya û li hember Fîravunên Misirî´yan bi
sed salan şer kiribun. Dawîyê da bi Fîravunara li hev
hatin çê kirin. Ji li vî li hevhatinê şunda 1405 sed
salên ji berîya Mîladê, Firavunê Misirê, tornê
padîşahê Totmsmîtanê yanê keça Vatamanra zewicî. Ji
vîzevacê, Fîravun Amamotîs´ê 3´ yan hat dunyay. Wî
Fravun jî bi prenseseki Kurd ra zevac çê kiriribu.
Navê wî prensesê jî Dîlehepa bu. Eynî Fravun dawîya
umrê xwada disa bi prensesekî Kurd ra zevicîbu. Nawê
wî prensesê jî Totohepa bu. Totohepa di dirokêda bi
nawê Nefertîtî pir bi qedir û qiymet bivu.
Hurî´yan li ber, berê Dîcle, Firat ê û li bakurê
Amed´ê (Dîyarbekîr) bun. Hurî´yan 2000 sal ji berîya
Milladê da bi navên sazîyên Mîrtî (prenseslikler)
hukumet çêkiribun. Wan hukumeta wî çağê alîyê wanê
hukukî medenîyetê pir zexm bu û hukumdarîya wan
hukumeta 2000 sal bivu.
Lolo û Kasî´yan jî çîyay Araratê û Zagros ê derbas
bun. Ber,berê Dîclê pîya bun alîyê başurê. Li vendera
2000 sal berîya Milladê bi navên Üllam, Şomîr, û
Akad´a sê devletên mezin hebun. Lolo´yîa û Kasî´yîyan
bi navên Ullam, Şomîr, Akad´an ra şer kirin, çend sal
şunda van devleta ji holê rakirin. Paytextê wan Soz,
Lakos û Babîl´ê xistin destê xwa. Ji wur şunda bi nawê
KURDîVAN devletek çê kirin û li Babîlê 700 sal
hukumdarî kirin. Wan demanda milletê Armenî jî li
Yunanîstanê di mintiqa Taselya da bi cîh bun. Ango
Kurda çîyay Zagros û Araratê tevê ber, berê Behra Sipî
xistinin destê xwa devletê pir mezin çê kirinin û 35
sed sal şunda Armenî hatinin ven dera.
Lêkolînê ilmî dibêj e bi angora gotinên dîroka Merduh
tê gotin, li Asya Piçuk êku devletê herê ewil çê
kirinin Kurdin û milletên herê kevnarenin. Di dîrokêda
Imparatorluğa bi navê Med hatîy e çê kirin. Iro Kurd
ew bixwanin…
Di Kîtabên (Nîvîsên) devletên Asurî´da navên Gutî û
Kurdan di şerên hember Asurî´yanda navên eşîrên Med-
Kurd bi tespît ji hev cihê tên gotın.
Ji Armenî´yan çend nivîskarên dîrokê gotinên Kürdîyan,
Kürtîk, Mar, Med û Kurd wekê hev di manekîda gotinin.
Di sed salên 8´da nivîskarên dîrokê Vartan, di nivîsên
xwada dêla navên Med´da navê Kurd nivisinday e.
Dîrokvan Hartom, salên Mîlladî 1316´da pirtukekî
dîrokê nivisandîy e û dinivîsê xwada gotiy e Med bi
xwa Kurdin. Nivîskar, Istirabon di nivîsên xwada ji
Kurdara ´´Gutî´´ gotîy e. Û nivîskara giştikê gotiy e
meru nikari ser veqetindina Med´a û Kurd´an gotina
bivêji. Ji Iranê Dr. Ikbal, di purtuka xwa bi nawê
Dîroka Iran´a Kevn da nivisandiy e ´´Med û Kurd´´ ji
hevin…Prof. Zaîs, jî di purtukê xwa da gotîy e ´´Med
bi xwa ji eşîrêtê Kurda buy´ e. Müşîrüddevle bi navê
´´Iran Bostan´´ pituka dîrokê nivisandiy e. Û gotîy e
´´Milletên Med bi zimanê Kurdê îro qise kirin e.
Devleta Tirka di sala 1965 da bi zimanê Fransizî bi
navê li ´´Tirkîyê Turîzm´´ pirtukek derxistîy e. Gotiy
e bajêrê Dîyarbekir bajêrekî kevnarey e çaxtê hatiy e
çêkirin nay zanîn. Û gotiy e alîyê kultir û
medenîyetêda bajêrekı herê kevn e. Navê bajêr Amed bu
û xudîyê bajêr Hurî´yan bun. Hurî´yan berîya Milladê
salên 4000´da hetan salên 200´a li bajêrên Amedê
Mîr´liğê (prens liğê) puçuk çê kiribun…
Hurî´ya, Subarî´yan tev hev ji irqekînin. Berîya
2000 sal hukumdariya Huri´ya kêm bu û ji ber vî yekê,
bun du qet. Ji vana yek Mîtanî bun. Mîtanîyan bi
hêzekî xurt bela bun. Ji berîya Mîlladê salan 1750´da
hetan salên 1350´ya xwa hunandin û Imparatorî yekî
mezin çê kirin.
Hezretî Merduh li Tahranê di esera bi navê Tarîh-î
Merduh ´ê di pelên 22, 26, 66´da aha gotiy e. ´´Bi
angora pir esera tê gotin, eşîrên Lolo, Gutî, Kasî û
Hurî bi van navên rengîn Kurdê Çîyay Zagrosê´nin. Van
eşîrana bi devletên Sümer, Elam û Akad´ra jîyanin. Yek
cara jî bi hevra şerê giran kirinin. Di van wextan da
ango 4000 sal berîya Mîlladê ji hukumetên Kildanî û
Asurî tiştek nay qisedan´´.
Nivîskarên Kurda rehmetlî Emîn Zekî Bey bi navên
pirtuka xwa Tarîh-î Kurd û Kurdistan´da ji bo erdê
Kurdistan aha gotiy e.´´Li rojava û bakurê Iskenderun
û dora Behra Sipî despê dik e Li alîyê bakur-rojhilat
Maraş, Elbîstan, Akçadağ, Hekîmhan, û heta Haruk´a diç
e û li Navîna-Anatolia di bajêrê Sivasê da derbas dib
e. Li alîyê rojhilatê di bajêrên Bayburt, û
Erzurumê´da derbas dib e. Li alîyê başurê Kafkasya
dîgêji bajêrên Kars. Û li viran ber bi başurê-
rojhilat´da ber biberê diç e hinda Iran´ê. Li vir jî
li başurê Gola Urmîyê despê dik e û disa başurê îran
zeft dik e li alîyê başurê - rojhilat diç e mintiqa,
Hamedan- Ekbenyan û Bahtîyarî´yê vê derê jî digiri nav
xwa diçi pîya dib e bakurê-rojhilat da Körfeza Fasê.
Van xetana sinirê Kurdistanê alîyê rojava, bakur û
rojhilat nîşan did e. Alîkîjî ji Iskenderunê şunda ji
başurê-rojhilatêda despê diki ev xet diç e Surîyê ji
nîzîkê Helepê da despêdiki hetanê Çîyay Kurd digiri
nav xwa. Paşê li alîyê başur diç e Iraqê bajêrê Musul
û Kerkuk digiri nav xwa. Li virjî bi xetekî diç e
rojhilate û ji Musul şunda berbi başurê-rojhilat´a ji
Tekrît û Sehrîbanîyê derbas dibi û ji mintiqa Huzîstan
diç e. Mintiqa rojhilatê berdid e . Li alîyê
Benderdilin´ê digêji körfeza Fas´ê. Ev xetajî alîyê
rojhilat û başurê Kurdistan´ê nişan did e.´´
Bi angorê hinek nivîskarê dirokê tê gotin li Anatolîa,
navîn di bajêrê Enqerê da eşîrên ´´Kurtî û
Gutî´´hukumdarî kirinin. Li her derê vî bajêrê rezên
tieîyên reş danînin, ji ber tirîyên reş, navê bajêr
kirinin Enqere. Iro ev bajêr paytextê Tirkay e.
Min vî nivisa xwa bi piranî, ji pirtuka Doza Kurdistan
girt.
Nivîskarê pirtukê Kedrî Cemîl Paşa´ye. Ji berku wek
gelek Kurda Kadrî Cemîl Paşa jî, ji bo Kurdistan kar û
xizmeten mezin kirini bi hurmet, şan û şeref wan bir
tînim.
Ji bona dîroka Kurdistan, bi pir partî, sazî,
rêxistin, tevê bi şehsiyetanra hevdîtin û lêkolînê me
berdewam e. Ji van xebatê me şunda emê dîroka
Kurdistan ê peyder pey bi weşînin.
Ali Cahit Kıraç
alicahitkirac@yahoo.de
27.11.02
-------------------------------------------------------
Tarihte ilk Kürtler
_______________
Bir zamanlar biz Kürtler Med Imparatorluğuna sahipken
emeğimizin, zenginliklerimizin ve ülkemizin
sahibiydik. O zamanlar kendimiz için savaşıyorduk. Ama
bugünkü bazı Kürtler ülkemiz Kurdıstan´ın
sömürgecilerinin emrinde amadeler. Neden...? Hiçmi
atalarımızın onurlu tarihinden utanmiyorlar.? Tüm
dünya tarihçileri biliyorki, tarihten evelki
dönemlerde başlayıp bugünkü kimliğini belirten
´´Kürti´´ ve ´´Guti´´ kabilelerinin (aşiretlerinin)
gelişmesi ve büyümesiylen Kürt milleti oluşmuştur.
Kürtler Milattan 2 bin yıl önce Küçük Asya´nın doğu
yamaçlarında devlet kurarak nüfuslarının doğuda
Hindistan sınırına, güneyde Basra Körfezi´ne ve Umman
Denizi´ne kadar giderek, uzamış olduğunu tarihten
öğreniyoruz.
Doğulu ve batılı tarih bilginlerine göre; Milattan
yaklaşık 10 bin yıl önce olan genel bir göç esnasında
Iskandinavya´dan güneye ve güneydoğuya dağılmışlar.
Kürtler Hint-Avrupai (Ari) ırkının bir parçasıdır.
Kürtler savaş ve benzeri nedenlerden dolayı göçerek
Kafkasya´yı geçip Ararat Dağı´na gelip geniş bir
bölgeye yerleşmişlerdi. Kürti ve Guti isimleriyle iki
büyük kabile (aşiret) durumunda olan bu Kürtler´den
Gutiler, doğu Hazar Denizi´ne doğru giderek doğuda
Hindistan sınırına, güneyde Basra Körfezi´ne ve Umman
Denizi´ne kadar yayılmışlar. Unutmıyalım Kara Denizin
doğusundaki iki büyük şehirinden sonra üçüncü şehirin
bir kısmını kapsıyan Kürt kabilelerinin
(aşiretlerinin) yönetimi vardı. Milattan önce 302´de
Rum hükümdarı Mithiridates Pontos Kırallığını kurdu.
Kısa bir sürede güçlenen Pontos Kırallığı Doğu
Karadenizdeki Kürt hükümdarlığına karşı büyük savaşlar
vererek topraklarını işgal etiler. Ancak Moğol ve
Selçuklulardan sonra oluşan Barbar Osmanlı´nın
Vampiri, Fatih Sultan Mehmet Han 1461´de Rum Pontos
Kırallığını sona erdirerek, diğer sömürgeleri olduğu
topraklarına kattı. Kürtlerin ülkesinin haritasi 4
denize yetiştiğini tüm açıklığıylan tarih bize
bildiyor. Milattan 4 bin yıl önce Kürtler, bu büyük
memlekete yerleşmişlerdi. Büyük Iskender´ın Asya
fetihi sıralarında bu geniş ülkenin sahibiydiler. O
tarihlerde bu geniş ülkenin, konuşulan genel dili
Kürtçe, egemen olan dinide Zerduşti-Yezidi diniydi.
Tarihin söylediği kadarıyla ilk Kürt padişahının adı
Tosa, diğer adıyla Diyakos´tu. Diyakos, Milattan 1808
yıl önce Behl şehrinde ve cıvarlarında kurmuş olduğu
hukumete padişahlık etmişti. Milattan önce 9. yüzyılda
Keykubat, bütün Kürtler´i birleştirip bir araya
getirerek, büyük bir Med Imparatorluğu kurmuştu.
Tekrar Milattan 612 yıl önce Keykubad´ın torunu olan
Kayaksar diğer adıyla Hohister, Asur hükümetini
yıkarak Asurların başkenti olan Ninova´yı egemenliğine
almıştı.
Tüm Gutiler ; Subari, Huri, Lolo, ve Kasi adlarıyla
dört kabiliye (aşirete) ayrılmışlardır. Subari
kabilesi (aşireti) Ararat´a, Toros´ta, Anti-Torosta ve
Akdeniz kiyisinda bulunan Iskenderun şehirinden sonra
sahil boyuca Fenike şehirinin bitimine kadar
varlıklarını sürdürmüşler. Bu varlık, Kurdistan´ın
Küçük Güneyinde ´´Kuzey Suruye´´ Mitan, Neyri, Halti
ve Muski isimleriylen çeşitli hükümetler kurmuşlar.
Toroslarda kurulan Muşki hükumeti varlığını yüzyıldan
fazla sürdürüyordu. Ancak yunanlılar büyük
saldırılarlan bu hükümeti yıkıp, kendilerine sömürge
edindiler. Tarihten tanıdığımız Memê Alan´ın gerçek
kökeni Alanya şehirindenmiş. Ehmêdê Xanê kitabinda
Mem´ın şehirini tarif etmış. Bu tarif Iskenderuna
değil, Alanya´ya uyuyor. Çok tarihi olan Alanya,
şehiri Kürt Mirliklerinin bir şehridir. Mem bu
şehirdeki bir Mirin oğludur. Alanya ve Akdeniz
Yunanlıların eline geçtiği zaman, Mirlikler
aşiretleriylen beraber. Iskenderuna kadar geri
çekiliyor ve orada yaşıyorlar. Şimdiki ismiylen
Samandağı´da, Mitan, Neyri ve Muski devletlerinin
başkentleri konumunda olan metrapolleriydi. Bu
metrapolde yaşayan insanların sayısı 9 milyonu
geçiyordu.
Mitaniler milattan 16 yüzyıl önce güçlü bir hükümet
kurdular. Bu hükümet Hititler´le ve Mısır
Firavunları´yla yüzyillarca kahramanca savaştılar. Bir
çok savaştan sonra da Firavunlar´la barış yaptılar. Bu
barıştan sonra Milattan 1405 yıl önce Mısır Firavunu,
Totmsmitan´ın Padişahı Sovartan´ın torunu ve
Vartamana´ın kızı ile evlendi. Ve bu evlilikten doğan
3. Amamotis Firavunda Dilehepa adındaki Kürt prensesi
ile evlenmişti. Hayatının sonuna doğru da ikinci defa
yine Kürt prenseslerinden Totohepa ile evlenmişti.
Totohepa, tarihte Nefertiti adıyla büyük ün
kazanmıştı.
Huriler, Dicle ve Firat nehirlerinin kuzeyinde Amed /
Diyarbekir şehri cıvarında Milattan 2 bin yıl önce
küçük olan prenslikler (mirlikler) kurdular. 2 bin yıl
boyunca hükümetleri hukuki ve medeni yönden güçlü bir
şekilde devam etti.
Lolo ve Kasiler, Ararat´tan Zagros Dağlarına geçerek
Dicle Kıyıları boyunca güneye indiler. Buralarda
Milattan 2 bin yil önce Üllam, Şomir ve Akad
isimlerinde üç büyük devlet vardı. Lololar ve Kasiler,
- Ullam, Şomar, Akad – isimlerindeki 3 büyük devleti
birkaç yüzyıl içinde yendiler. - Hep böyle olmuş
kahraman Kürtler sabırlı ve azimliler. Özgürlükleri
için barışçıl bir çare kalmamışsa, kahramanca
düşmanlarını tarihten siliyorlar. Kurdıstan´ın şimdiki
düşmanları Kürtler´in asilliğini biraz düşünsünler...
– Lolo ve Kasiler, Ullam, Şomar ve Akad devletlerinin
hükümet merkezleri olan Soz, Lakas ve Babil
şehirlerini ele geçirdiler. Bu gelişmelerden sonra
KURDîVAN adıyla kurdukları devlet 700 yıl Babilde
hüküm sürdü. Bu dönemlerde Ermeniler, Yunanistan´ın
Teselya kıtasında yerleşiktiler. Milattan 600 yıl önce
Küçük Asyaya gelmişlerdi. Yani Kürtler´in Zagros
Ararat Dağlarıyla Akdeniz arasındaki bölgelere
yerleşip, kocaman devletler kurmasından 35 yüzyıl
sonra Ermeniler buralara gelmişlerdi.
Bilimsel araştırmalara göre Merduh Tarihi´nin verdiği
birçok bilgilerden anlaşılıyorki Kürtler, Küçük
Asya´da devlet kuran ilk ve en eski milletlerdendır.
Tarihte MED adıyla bilinen milletin aynen ve aynen
Kürt milleti olduğunu ispatlayan tarihi bilgi ve
belgelerden birkaç tanesini burda açıklıyalım.
Asur kitabelerinde(yazıtlarında) adı görülen,Guti ve
Kürtler´in Asurilerle savaşan Med-Kürt kabileleri
olduklarını, net bir tarih olarak bize
bildirmektedır.
Ermeni tarihçileri Kürtik, Kürdiyan, Mar, Med ve Kürt
terimlerini aynı anlamda kulanmışlar. 8. yüzyıl
tarihçilerinden Vartan, yazılarından Med ismi yerine
Kürt ismini kulanmıştır. Tarihçilerden Hartom, 1316
miladi yılında yazdığı tarih kitabında açık bir dillen
´´Med´ın kendi kavimlerine Kürt derler´´ demiş. Meşhur
tarihçi Istırabon eserinde Kürtler´e ´´Guti´´
demektedır. Ve ´´ bütün tarih boyunca Medler´i
Kürtler´den ayrı gösterecek bir neden bulamazsınız´´
diyordu. Iranlı Dr. Ikbal, yazdığı Eski Iran Tarihi
adlı eserinde ´´Medler Kürt aşiretleri idiler,
vatanları Suriyenin kuzeyinden Hazar Denizi´ne
uzanır´´ diyor. Muşirüddevle yazdığı ´´Iran Bostan´´
tarihinde;birçok uzmanların ve şarkiyatçıların
araştırmalarına göre, ´´Med milletinin dili, bugünkü
Kürtler´in konuştukları dildır.´´ denılmıştır.
Türkiye devleti 1965 yılında Fransızca dilinde
´´Türkiye´de Turizm´´ adinda bir kitap yayınlayarak,
şunları diyorlardı. ´´Diyarbekir´in ne zaman ve
kimler tarafından kurulduğu bilinmemektedir. Bu eski
şehir, medeniyet ve kültürün en eski
merkezlerindendır. Eskiden Diyarbekir´in ismi Amed
idi. Bu yöreye medeniyet sahibi olarak ilk yerleşen
halk Huriler´dır. Huriler Milattan önce 4000 yılından
2000 yılına kadar birçok preslikler kurarak
egemenliklerini sürdürmüşlerdır.´´
Huriler, Subariler´le aynı ırktandır. 2000 yıl önce
Huriler´in iktidarı zayıflamağa başladığında iki
bölüme ayrıldılar. Bu kısımlardan biri Mitaniler´di.
Mitaniler gelişip yaygınlaşarak Milattan önce 1750
yılından 1350 yılına kadar devam eden büyük bir
Imparatorluk kurmuşlar.
Hazreti Merduh´un Tahranda yayımladığı Tarih-i
Merduh´un 22, 26,66´ncı sayfalarında bu konuda şu
bilgiler verilmektedır: ´´Keşfedilen eserler bize
gösteriyor ki, Lolo, Guti, Kasi ve Huri adındaki
milletler Zagros Dağı Kürtleri´ndendirler. Bu Kürtler,
Sümer, Elam ve Akad hükümetleriyle aynı dönemlerde
yaşamışlar. Ve bu hükümetlerle birçok savaşlar
yapmışlardır. Bu tarihte yani Milattan 4000 yıl önce
bu yerlerde ne Kildani ve ne de Asuri hükümetlerinden
bir nişane vardı.´´
Kürt yazarlardan merhum Emin Zeki Bey, Tarih-i Kurd û
Kurdıstan adli eserinde şöyle belirtiyordu: ´´Batıda
Iskenderun körfezinin tam kuzeyinden
başlayarak,kuzey-doğu yönünde Maraş, Elbistan,
Akçadağ, Hekimhan ve Haruk´a kadar çıktıktan sonra
Anadolu´nun ortasında bulunan Sıvas şehrinin
yakınlarında doğuya doğru Bayburt ve Erzurum
şehirleri üzerinden doğru bir çizgi halinde
Kafkasya´nın güneyinden Kars şehrine kadar uzanır. Ve
buradan güney-doğu yönünde bir süre Kafkasya sınırı
boyunca devam ettikten sonra Iran toprakları içinde
Urmiye gölünün batısını ve güneyini kuşatarak Iran
içlerinde yine güney-doğu yönünde Hemedan-Ekbenyan ve
Bahtiyariler bölgesini içine alarak Fars körfezinin
kuzey-doğusunda bu körfeze iner. Iskenderun´un güney -
doğusunda başlayan bir çizgide Suriye´nin Halep
cıvarındaki Kürt dağı bölgesini içine aldıtan sonra
güney yönünden Irak´in Kerkük – Musul şehrine kadar
bazı kıvrımlar dışında yine bir doğru çizgi halinde
devam etikten sonra Musul´dan itibaren güney-doğuya
doğru Tekrit ve Şehribani´den geçerek ve Huzistan
bölgesini batıda bırakarak Benderdilin´de geçerek
yine Fars körfezine iner. Bu çizgi de Kürdistan´ın
batı ve güney sınırlarını çizer.´´ diyor.
Bazı yazarlar ve tarihi verilere göre, Orta-Anadolunun
ENQERE şehrinde Kürtler yani ´´Kurti ve Guti´´
kavimleri yaşamışlar. Burasıda dönemin hükümetlerinin
sınırları içerisindeymiş. O zamanın Kürtleri bu
şehirde siyah üzüm bağlarını ekmişlerdi. Enqere
şehirinin ismi o zamanki Kürtçede siyah üzümü
çağrıştırıyormuş. Bugün bu şehir Türkiye´nin baş
kentidır.
Ben bu yazımda, Kadri Cemil Paşa´nın yazdığı DOZA
KURDiSTAN adındaki eserinden faydalandım. Her yiğit
Kürt gibi Kadri Cemal Paşa´da Kurdıstan için mucadele
vermıştır. Kendisini ve mucadele arkadasşlarını
saygıylan anıyorum.
Kurdıstan tarihiylen ilgili birçok parti, kurum ve
şahsiyetlerle görüşmeler ile araştırmalar devam
etmektedır. Ve bu çalışmalardan sonra tarihlen ilgili
bilgiler peyder pey yayınlanacaktır.
Ali Cahit Kıraç
alicahitkirac@yahoo.de
30.11.02
Dîroka Kurd
___________
Demekî em MED bun xudîyê ked û emega xwabun. Me ji
xwara cengawerî dikir. Lê îro ji me hinek kes ji
xelkêra hêjan e. Çima...? Tev dîrokvanê cihanê dizan e
pêşîya dîrokê, ji mera hatîy e gotin ´´Kürtî´´ û
´´Gutî´´ em bi navê van eşîretan mezin bunin gel û milletê
Kurd çê buye. 2 hezar sal berîya Mîlladê, li rextê
rojhilata Asya piçuk me devlet çê kirinin û jimara me
gîştîy e ber Hîndîstanê.
10 hezar sal berîya Milladê ji ber koçberîyê mezin, ji
Iskandînavya´y heta başurê û li başurê rojhilatê bela
bunin. Em qetekî ji irqên Hînt-Avrupay (Arî) û Kurdin.
Milletê Kurd bi koçberî ji Qafqasyê derbas bunin
hatinin çîyay Araratê li dora xwa cih bunin. Kurdên
îro berîya dîrokê bi navên Kürtî û Gutî du eşîretê
mezin gîştinin rojhilatê behra Hazar´ê li rojhilatê
ber Hîndîstanê cih bunin. Disa van eşîrên mezin,
gîştinin başurê körfeza Basra´y û çunin heta behra
Umman. Li rojhilata Behra Reş li du bajêrê mezin
hukumdarîya eşîrên Kurda hebu. Berîya Mîlladê sala 302
da hukumdarê Ruma Mîthîrîdates Qiral´lîya Pontos´ê çê
kir. Gava Rumê Pontos xurt bun, li Kafkasya başurê-
rojhilata Behra Reş bi şerên mezin ji destê Kurdan
girtin. Barbar Fatîh Sultan Mehmet Han 1461´da dawî li
vî Qirallî tîyê anî û kir kolonîya xwa. Dîrok divê 4
hezar sal berîya Milladê Kurd li wî welatê mezin cih
buvun. Heta wexta koledarîya Iskenderê mezin jî
hukumdarîya Kürtî û Gutî´ya li ven dera hebuy e. Wî
demê ziman Kudî buy e û ol (dîn) ê Zerduştî û Yezîdî
buy e.
Qenderêku dîrok dibêj e nawê Qiralên Kurda ê berê
TOSA, û bi nawê din DîYAKOS bu. Dîyakos, 1808 sal
berîya Millad ê li bajêrê Behl û li dora wî hukumetek
çê kiriy e û di li ser wî hukumetê Padîşah buy e.
Berîya Mîlladê di sedsalê 9 da Keykubat, çiqas Kurd
hebuy e anîy e ba hev Imparatorliğa Med çê kirîy e.
Disa 612 sal berîya Mîlladê nebîyê (tornê) Keykubat,
pîyay hêja Keyaksar -bi navê din Hohîster-, hukumeta
Asurîya hilşandîye û paytextê wan girtîye destê xwa.
Tevanîya Gutî´ya; bi navê Subarî, Hurî, Lolo û Kasî
çar eşîret bunin. Eşîra Subarî ya li Ararat ê, li
Toros´sê, li Hember- Toros´sê, ji Iskenderunê bigir e
berberê Behra-Sipî hetanê xilasîya bajêrê Fenîke, li
Bakurê Surîyê (Başurê Puçuk) da, bi navê Mîtan, Neyrî,
Haltî û Muskî çend hukumet ava kirin e. Hukumeta li
Torosê bi navê Muskî ji sed salê berjortir jîyay e. Di
alîyên Yunanî´yanda êriş hatiy e û hilşîyay e
vê derê buy e kolonîya Yunan´a. Memê Alan ji
bajêrêk kevnare û pêşîya wan ji Alanya´y e.
Alanya bajêrê Kurda buy e. Mem lawê Mîrekî
Kurd buy e. Çağa Alanya ketîye destê Yunanî ya
malbata kalikê Memê Alan bunin koçber hatinin
Iskenderunê. Bi navên îra Samandaği wî wextê bajêrên
herê mezin û dema her çar hukumetên Kurdan da wekê
paytextekî navîn buy e. Û jimara merovên têda dijîya
9 milyon buy e.
Mitanî´yan 16 dê sedsalên berîya Milladê da hukumeta
xwa xurt çê kiribun. Mîtanî´yen leheng û şervan, li
hember Hîtît´îya û li hember Fîravunên Misirî´yan bi
sed salan şer kiribun. Dawîyê da bi Fîravunara li hev
hatin çê kirin. Ji li vî li hevhatinê şunda 1405 sed
salên ji berîya Mîladê, Firavunê Misirê, tornê
padîşahê Totmsmîtanê yanê keça Vatamanra zewicî. Ji
vîzevacê, Fîravun Amamotîs´ê 3´ yan hat dunyay. Wî
Fravun jî bi prenseseki Kurd ra zevac çê kiriribu.
Navê wî prensesê jî Dîlehepa bu. Eynî Fravun dawîya
umrê xwada disa bi prensesekî Kurd ra zevicîbu. Nawê
wî prensesê jî Totohepa bu. Totohepa di dirokêda bi
nawê Nefertîtî pir bi qedir û qiymet bivu.
Hurî´yan li ber, berê Dîcle, Firat ê û li bakurê
Amed´ê (Dîyarbekîr) bun. Hurî´yan 2000 sal ji berîya
Milladê da bi navên sazîyên Mîrtî (prenseslikler)
hukumet çêkiribun. Wan hukumeta wî çağê alîyê wanê
hukukî medenîyetê pir zexm bu û hukumdarîya wan
hukumeta 2000 sal bivu.
Lolo û Kasî´yan jî çîyay Araratê û Zagros ê derbas
bun. Ber,berê Dîclê pîya bun alîyê başurê. Li vendera
2000 sal berîya Milladê bi navên Üllam, Şomîr, û
Akad´a sê devletên mezin hebun. Lolo´yîa û Kasî´yîyan
bi navên Ullam, Şomîr, Akad´an ra şer kirin, çend sal
şunda van devleta ji holê rakirin. Paytextê wan Soz,
Lakos û Babîl´ê xistin destê xwa. Ji wur şunda bi nawê
KURDîVAN devletek çê kirin û li Babîlê 700 sal
hukumdarî kirin. Wan demanda milletê Armenî jî li
Yunanîstanê di mintiqa Taselya da bi cîh bun. Ango
Kurda çîyay Zagros û Araratê tevê ber, berê Behra Sipî
xistinin destê xwa devletê pir mezin çê kirinin û 35
sed sal şunda Armenî hatinin ven dera.
Lêkolînê ilmî dibêj e bi angora gotinên dîroka Merduh
tê gotin, li Asya Piçuk êku devletê herê ewil çê
kirinin Kurdin û milletên herê kevnarenin. Di dîrokêda
Imparatorluğa bi navê Med hatîy e çê kirin. Iro Kurd
ew bixwanin…
Di Kîtabên (Nîvîsên) devletên Asurî´da navên Gutî û
Kurdan di şerên hember Asurî´yanda navên eşîrên Med-
Kurd bi tespît ji hev cihê tên gotın.
Ji Armenî´yan çend nivîskarên dîrokê gotinên Kürdîyan,
Kürtîk, Mar, Med û Kurd wekê hev di manekîda gotinin.
Di sed salên 8´da nivîskarên dîrokê Vartan, di nivîsên
xwada dêla navên Med´da navê Kurd nivisinday e.
Dîrokvan Hartom, salên Mîlladî 1316´da pirtukekî
dîrokê nivisandîy e û dinivîsê xwada gotiy e Med bi
xwa Kurdin. Nivîskar, Istirabon di nivîsên xwada ji
Kurdara ´´Gutî´´ gotîy e. Û nivîskara giştikê gotiy e
meru nikari ser veqetindina Med´a û Kurd´an gotina
bivêji. Ji Iranê Dr. Ikbal, di purtuka xwa bi nawê
Dîroka Iran´a Kevn da nivisandiy e ´´Med û Kurd´´ ji
hevin…Prof. Zaîs, jî di purtukê xwa da gotîy e ´´Med
bi xwa ji eşîrêtê Kurda buy´ e. Müşîrüddevle bi navê
´´Iran Bostan´´ pituka dîrokê nivisandiy e. Û gotîy e
´´Milletên Med bi zimanê Kurdê îro qise kirin e.
Devleta Tirka di sala 1965 da bi zimanê Fransizî bi
navê li ´´Tirkîyê Turîzm´´ pirtukek derxistîy e. Gotiy
e bajêrê Dîyarbekir bajêrekî kevnarey e çaxtê hatiy e
çêkirin nay zanîn. Û gotiy e alîyê kultir û
medenîyetêda bajêrekı herê kevn e. Navê bajêr Amed bu
û xudîyê bajêr Hurî´yan bun. Hurî´yan berîya Milladê
salên 4000´da hetan salên 200´a li bajêrên Amedê
Mîr´liğê (prens liğê) puçuk çê kiribun…
Hurî´ya, Subarî´yan tev hev ji irqekînin. Berîya
2000 sal hukumdariya Huri´ya kêm bu û ji ber vî yekê,
bun du qet. Ji vana yek Mîtanî bun. Mîtanîyan bi
hêzekî xurt bela bun. Ji berîya Mîlladê salan 1750´da
hetan salên 1350´ya xwa hunandin û Imparatorî yekî
mezin çê kirin.
Hezretî Merduh li Tahranê di esera bi navê Tarîh-î
Merduh ´ê di pelên 22, 26, 66´da aha gotiy e. ´´Bi
angora pir esera tê gotin, eşîrên Lolo, Gutî, Kasî û
Hurî bi van navên rengîn Kurdê Çîyay Zagrosê´nin. Van
eşîrana bi devletên Sümer, Elam û Akad´ra jîyanin. Yek
cara jî bi hevra şerê giran kirinin. Di van wextan da
ango 4000 sal berîya Mîlladê ji hukumetên Kildanî û
Asurî tiştek nay qisedan´´.
Nivîskarên Kurda rehmetlî Emîn Zekî Bey bi navên
pirtuka xwa Tarîh-î Kurd û Kurdistan´da ji bo erdê
Kurdistan aha gotiy e.´´Li rojava û bakurê Iskenderun
û dora Behra Sipî despê dik e Li alîyê bakur-rojhilat
Maraş, Elbîstan, Akçadağ, Hekîmhan, û heta Haruk´a diç
e û li Navîna-Anatolia di bajêrê Sivasê da derbas dib
e. Li alîyê rojhilatê di bajêrên Bayburt, û
Erzurumê´da derbas dib e. Li alîyê başurê Kafkasya
dîgêji bajêrên Kars. Û li viran ber bi başurê-
rojhilat´da ber biberê diç e hinda Iran´ê. Li vir jî
li başurê Gola Urmîyê despê dik e û disa başurê îran
zeft dik e li alîyê başurê - rojhilat diç e mintiqa,
Hamedan- Ekbenyan û Bahtîyarî´yê vê derê jî digiri nav
xwa diçi pîya dib e bakurê-rojhilat da Körfeza Fasê.
Van xetana sinirê Kurdistanê alîyê rojava, bakur û
rojhilat nîşan did e. Alîkîjî ji Iskenderunê şunda ji
başurê-rojhilatêda despê diki ev xet diç e Surîyê ji
nîzîkê Helepê da despêdiki hetanê Çîyay Kurd digiri
nav xwa. Paşê li alîyê başur diç e Iraqê bajêrê Musul
û Kerkuk digiri nav xwa. Li virjî bi xetekî diç e
rojhilate û ji Musul şunda berbi başurê-rojhilat´a ji
Tekrît û Sehrîbanîyê derbas dibi û ji mintiqa Huzîstan
diç e. Mintiqa rojhilatê berdid e . Li alîyê
Benderdilin´ê digêji körfeza Fas´ê. Ev xetajî alîyê
rojhilat û başurê Kurdistan´ê nişan did e.´´
Bi angorê hinek nivîskarê dirokê tê gotin li Anatolîa,
navîn di bajêrê Enqerê da eşîrên ´´Kurtî û
Gutî´´hukumdarî kirinin. Li her derê vî bajêrê rezên
tieîyên reş danînin, ji ber tirîyên reş, navê bajêr
kirinin Enqere. Iro ev bajêr paytextê Tirkay e.
Min vî nivisa xwa bi piranî, ji pirtuka Doza Kurdistan
girt.
Nivîskarê pirtukê Kedrî Cemîl Paşa´ye. Ji berku wek
gelek Kurda Kadrî Cemîl Paşa jî, ji bo Kurdistan kar û
xizmeten mezin kirini bi hurmet, şan û şeref wan bir
tînim.
Ji bona dîroka Kurdistan, bi pir partî, sazî,
rêxistin, tevê bi şehsiyetanra hevdîtin û lêkolînê me
berdewam e. Ji van xebatê me şunda emê dîroka
Kurdistan ê peyder pey bi weşînin.
Ali Cahit Kıraç
alicahitkirac@yahoo.de
27.11.02
-------------------------------------------------------
Tarihte ilk Kürtler
_______________
Bir zamanlar biz Kürtler Med Imparatorluğuna sahipken
emeğimizin, zenginliklerimizin ve ülkemizin
sahibiydik. O zamanlar kendimiz için savaşıyorduk. Ama
bugünkü bazı Kürtler ülkemiz Kurdıstan´ın
sömürgecilerinin emrinde amadeler. Neden...? Hiçmi
atalarımızın onurlu tarihinden utanmiyorlar.? Tüm
dünya tarihçileri biliyorki, tarihten evelki
dönemlerde başlayıp bugünkü kimliğini belirten
´´Kürti´´ ve ´´Guti´´ kabilelerinin (aşiretlerinin)
gelişmesi ve büyümesiylen Kürt milleti oluşmuştur.
Kürtler Milattan 2 bin yıl önce Küçük Asya´nın doğu
yamaçlarında devlet kurarak nüfuslarının doğuda
Hindistan sınırına, güneyde Basra Körfezi´ne ve Umman
Denizi´ne kadar giderek, uzamış olduğunu tarihten
öğreniyoruz.
Doğulu ve batılı tarih bilginlerine göre; Milattan
yaklaşık 10 bin yıl önce olan genel bir göç esnasında
Iskandinavya´dan güneye ve güneydoğuya dağılmışlar.
Kürtler Hint-Avrupai (Ari) ırkının bir parçasıdır.
Kürtler savaş ve benzeri nedenlerden dolayı göçerek
Kafkasya´yı geçip Ararat Dağı´na gelip geniş bir
bölgeye yerleşmişlerdi. Kürti ve Guti isimleriyle iki
büyük kabile (aşiret) durumunda olan bu Kürtler´den
Gutiler, doğu Hazar Denizi´ne doğru giderek doğuda
Hindistan sınırına, güneyde Basra Körfezi´ne ve Umman
Denizi´ne kadar yayılmışlar. Unutmıyalım Kara Denizin
doğusundaki iki büyük şehirinden sonra üçüncü şehirin
bir kısmını kapsıyan Kürt kabilelerinin
(aşiretlerinin) yönetimi vardı. Milattan önce 302´de
Rum hükümdarı Mithiridates Pontos Kırallığını kurdu.
Kısa bir sürede güçlenen Pontos Kırallığı Doğu
Karadenizdeki Kürt hükümdarlığına karşı büyük savaşlar
vererek topraklarını işgal etiler. Ancak Moğol ve
Selçuklulardan sonra oluşan Barbar Osmanlı´nın
Vampiri, Fatih Sultan Mehmet Han 1461´de Rum Pontos
Kırallığını sona erdirerek, diğer sömürgeleri olduğu
topraklarına kattı. Kürtlerin ülkesinin haritasi 4
denize yetiştiğini tüm açıklığıylan tarih bize
bildiyor. Milattan 4 bin yıl önce Kürtler, bu büyük
memlekete yerleşmişlerdi. Büyük Iskender´ın Asya
fetihi sıralarında bu geniş ülkenin sahibiydiler. O
tarihlerde bu geniş ülkenin, konuşulan genel dili
Kürtçe, egemen olan dinide Zerduşti-Yezidi diniydi.
Tarihin söylediği kadarıyla ilk Kürt padişahının adı
Tosa, diğer adıyla Diyakos´tu. Diyakos, Milattan 1808
yıl önce Behl şehrinde ve cıvarlarında kurmuş olduğu
hukumete padişahlık etmişti. Milattan önce 9. yüzyılda
Keykubat, bütün Kürtler´i birleştirip bir araya
getirerek, büyük bir Med Imparatorluğu kurmuştu.
Tekrar Milattan 612 yıl önce Keykubad´ın torunu olan
Kayaksar diğer adıyla Hohister, Asur hükümetini
yıkarak Asurların başkenti olan Ninova´yı egemenliğine
almıştı.
Tüm Gutiler ; Subari, Huri, Lolo, ve Kasi adlarıyla
dört kabiliye (aşirete) ayrılmışlardır. Subari
kabilesi (aşireti) Ararat´a, Toros´ta, Anti-Torosta ve
Akdeniz kiyisinda bulunan Iskenderun şehirinden sonra
sahil boyuca Fenike şehirinin bitimine kadar
varlıklarını sürdürmüşler. Bu varlık, Kurdistan´ın
Küçük Güneyinde ´´Kuzey Suruye´´ Mitan, Neyri, Halti
ve Muski isimleriylen çeşitli hükümetler kurmuşlar.
Toroslarda kurulan Muşki hükumeti varlığını yüzyıldan
fazla sürdürüyordu. Ancak yunanlılar büyük
saldırılarlan bu hükümeti yıkıp, kendilerine sömürge
edindiler. Tarihten tanıdığımız Memê Alan´ın gerçek
kökeni Alanya şehirindenmiş. Ehmêdê Xanê kitabinda
Mem´ın şehirini tarif etmış. Bu tarif Iskenderuna
değil, Alanya´ya uyuyor. Çok tarihi olan Alanya,
şehiri Kürt Mirliklerinin bir şehridir. Mem bu
şehirdeki bir Mirin oğludur. Alanya ve Akdeniz
Yunanlıların eline geçtiği zaman, Mirlikler
aşiretleriylen beraber. Iskenderuna kadar geri
çekiliyor ve orada yaşıyorlar. Şimdiki ismiylen
Samandağı´da, Mitan, Neyri ve Muski devletlerinin
başkentleri konumunda olan metrapolleriydi. Bu
metrapolde yaşayan insanların sayısı 9 milyonu
geçiyordu.
Mitaniler milattan 16 yüzyıl önce güçlü bir hükümet
kurdular. Bu hükümet Hititler´le ve Mısır
Firavunları´yla yüzyillarca kahramanca savaştılar. Bir
çok savaştan sonra da Firavunlar´la barış yaptılar. Bu
barıştan sonra Milattan 1405 yıl önce Mısır Firavunu,
Totmsmitan´ın Padişahı Sovartan´ın torunu ve
Vartamana´ın kızı ile evlendi. Ve bu evlilikten doğan
3. Amamotis Firavunda Dilehepa adındaki Kürt prensesi
ile evlenmişti. Hayatının sonuna doğru da ikinci defa
yine Kürt prenseslerinden Totohepa ile evlenmişti.
Totohepa, tarihte Nefertiti adıyla büyük ün
kazanmıştı.
Huriler, Dicle ve Firat nehirlerinin kuzeyinde Amed /
Diyarbekir şehri cıvarında Milattan 2 bin yıl önce
küçük olan prenslikler (mirlikler) kurdular. 2 bin yıl
boyunca hükümetleri hukuki ve medeni yönden güçlü bir
şekilde devam etti.
Lolo ve Kasiler, Ararat´tan Zagros Dağlarına geçerek
Dicle Kıyıları boyunca güneye indiler. Buralarda
Milattan 2 bin yil önce Üllam, Şomir ve Akad
isimlerinde üç büyük devlet vardı. Lololar ve Kasiler,
- Ullam, Şomar, Akad – isimlerindeki 3 büyük devleti
birkaç yüzyıl içinde yendiler. - Hep böyle olmuş
kahraman Kürtler sabırlı ve azimliler. Özgürlükleri
için barışçıl bir çare kalmamışsa, kahramanca
düşmanlarını tarihten siliyorlar. Kurdıstan´ın şimdiki
düşmanları Kürtler´in asilliğini biraz düşünsünler...
– Lolo ve Kasiler, Ullam, Şomar ve Akad devletlerinin
hükümet merkezleri olan Soz, Lakas ve Babil
şehirlerini ele geçirdiler. Bu gelişmelerden sonra
KURDîVAN adıyla kurdukları devlet 700 yıl Babilde
hüküm sürdü. Bu dönemlerde Ermeniler, Yunanistan´ın
Teselya kıtasında yerleşiktiler. Milattan 600 yıl önce
Küçük Asyaya gelmişlerdi. Yani Kürtler´in Zagros
Ararat Dağlarıyla Akdeniz arasındaki bölgelere
yerleşip, kocaman devletler kurmasından 35 yüzyıl
sonra Ermeniler buralara gelmişlerdi.
Bilimsel araştırmalara göre Merduh Tarihi´nin verdiği
birçok bilgilerden anlaşılıyorki Kürtler, Küçük
Asya´da devlet kuran ilk ve en eski milletlerdendır.
Tarihte MED adıyla bilinen milletin aynen ve aynen
Kürt milleti olduğunu ispatlayan tarihi bilgi ve
belgelerden birkaç tanesini burda açıklıyalım.
Asur kitabelerinde(yazıtlarında) adı görülen,Guti ve
Kürtler´in Asurilerle savaşan Med-Kürt kabileleri
olduklarını, net bir tarih olarak bize
bildirmektedır.
Ermeni tarihçileri Kürtik, Kürdiyan, Mar, Med ve Kürt
terimlerini aynı anlamda kulanmışlar. 8. yüzyıl
tarihçilerinden Vartan, yazılarından Med ismi yerine
Kürt ismini kulanmıştır. Tarihçilerden Hartom, 1316
miladi yılında yazdığı tarih kitabında açık bir dillen
´´Med´ın kendi kavimlerine Kürt derler´´ demiş. Meşhur
tarihçi Istırabon eserinde Kürtler´e ´´Guti´´
demektedır. Ve ´´ bütün tarih boyunca Medler´i
Kürtler´den ayrı gösterecek bir neden bulamazsınız´´
diyordu. Iranlı Dr. Ikbal, yazdığı Eski Iran Tarihi
adlı eserinde ´´Medler Kürt aşiretleri idiler,
vatanları Suriyenin kuzeyinden Hazar Denizi´ne
uzanır´´ diyor. Muşirüddevle yazdığı ´´Iran Bostan´´
tarihinde;birçok uzmanların ve şarkiyatçıların
araştırmalarına göre, ´´Med milletinin dili, bugünkü
Kürtler´in konuştukları dildır.´´ denılmıştır.
Türkiye devleti 1965 yılında Fransızca dilinde
´´Türkiye´de Turizm´´ adinda bir kitap yayınlayarak,
şunları diyorlardı. ´´Diyarbekir´in ne zaman ve
kimler tarafından kurulduğu bilinmemektedir. Bu eski
şehir, medeniyet ve kültürün en eski
merkezlerindendır. Eskiden Diyarbekir´in ismi Amed
idi. Bu yöreye medeniyet sahibi olarak ilk yerleşen
halk Huriler´dır. Huriler Milattan önce 4000 yılından
2000 yılına kadar birçok preslikler kurarak
egemenliklerini sürdürmüşlerdır.´´
Huriler, Subariler´le aynı ırktandır. 2000 yıl önce
Huriler´in iktidarı zayıflamağa başladığında iki
bölüme ayrıldılar. Bu kısımlardan biri Mitaniler´di.
Mitaniler gelişip yaygınlaşarak Milattan önce 1750
yılından 1350 yılına kadar devam eden büyük bir
Imparatorluk kurmuşlar.
Hazreti Merduh´un Tahranda yayımladığı Tarih-i
Merduh´un 22, 26,66´ncı sayfalarında bu konuda şu
bilgiler verilmektedır: ´´Keşfedilen eserler bize
gösteriyor ki, Lolo, Guti, Kasi ve Huri adındaki
milletler Zagros Dağı Kürtleri´ndendirler. Bu Kürtler,
Sümer, Elam ve Akad hükümetleriyle aynı dönemlerde
yaşamışlar. Ve bu hükümetlerle birçok savaşlar
yapmışlardır. Bu tarihte yani Milattan 4000 yıl önce
bu yerlerde ne Kildani ve ne de Asuri hükümetlerinden
bir nişane vardı.´´
Kürt yazarlardan merhum Emin Zeki Bey, Tarih-i Kurd û
Kurdıstan adli eserinde şöyle belirtiyordu: ´´Batıda
Iskenderun körfezinin tam kuzeyinden
başlayarak,kuzey-doğu yönünde Maraş, Elbistan,
Akçadağ, Hekimhan ve Haruk´a kadar çıktıktan sonra
Anadolu´nun ortasında bulunan Sıvas şehrinin
yakınlarında doğuya doğru Bayburt ve Erzurum
şehirleri üzerinden doğru bir çizgi halinde
Kafkasya´nın güneyinden Kars şehrine kadar uzanır. Ve
buradan güney-doğu yönünde bir süre Kafkasya sınırı
boyunca devam ettikten sonra Iran toprakları içinde
Urmiye gölünün batısını ve güneyini kuşatarak Iran
içlerinde yine güney-doğu yönünde Hemedan-Ekbenyan ve
Bahtiyariler bölgesini içine alarak Fars körfezinin
kuzey-doğusunda bu körfeze iner. Iskenderun´un güney -
doğusunda başlayan bir çizgide Suriye´nin Halep
cıvarındaki Kürt dağı bölgesini içine aldıtan sonra
güney yönünden Irak´in Kerkük – Musul şehrine kadar
bazı kıvrımlar dışında yine bir doğru çizgi halinde
devam etikten sonra Musul´dan itibaren güney-doğuya
doğru Tekrit ve Şehribani´den geçerek ve Huzistan
bölgesini batıda bırakarak Benderdilin´de geçerek
yine Fars körfezine iner. Bu çizgi de Kürdistan´ın
batı ve güney sınırlarını çizer.´´ diyor.
Bazı yazarlar ve tarihi verilere göre, Orta-Anadolunun
ENQERE şehrinde Kürtler yani ´´Kurti ve Guti´´
kavimleri yaşamışlar. Burasıda dönemin hükümetlerinin
sınırları içerisindeymiş. O zamanın Kürtleri bu
şehirde siyah üzüm bağlarını ekmişlerdi. Enqere
şehirinin ismi o zamanki Kürtçede siyah üzümü
çağrıştırıyormuş. Bugün bu şehir Türkiye´nin baş
kentidır.
Ben bu yazımda, Kadri Cemil Paşa´nın yazdığı DOZA
KURDiSTAN adındaki eserinden faydalandım. Her yiğit
Kürt gibi Kadri Cemal Paşa´da Kurdıstan için mucadele
vermıştır. Kendisini ve mucadele arkadasşlarını
saygıylan anıyorum.
Kurdıstan tarihiylen ilgili birçok parti, kurum ve
şahsiyetlerle görüşmeler ile araştırmalar devam
etmektedır. Ve bu çalışmalardan sonra tarihlen ilgili
bilgiler peyder pey yayınlanacaktır.
Ali Cahit Kıraç
alicahitkirac@yahoo.de
30.11.02
Dîroka Kurd
___________
Demekî em MED bun xudîyê ked û emega xwabun. Me ji
xwara cengawerî dikir. Lê îro ji me hinek kes ji
xelkêra hêjan e. Çima...? Tev dîrokvanê cihanê dizan e
pêşîya dîrokê, ji mera hatîy e gotin ´´Kürtî´´ û
´´Gutî´´ em bi navê van eşîretan mezin bunin gel û milletê
Kurd çê buye. 2 hezar sal berîya Mîlladê, li rextê
rojhilata Asya piçuk me devlet çê kirinin û jimara me
gîştîy e ber Hîndîstanê.
10 hezar sal berîya Milladê ji ber koçberîyê mezin, ji
Iskandînavya´y heta başurê û li başurê rojhilatê bela
bunin. Em qetekî ji irqên Hînt-Avrupay (Arî) û Kurdin.
Milletê Kurd bi koçberî ji Qafqasyê derbas bunin
hatinin çîyay Araratê li dora xwa cih bunin. Kurdên
îro berîya dîrokê bi navên Kürtî û Gutî du eşîretê
mezin gîştinin rojhilatê behra Hazar´ê li rojhilatê
ber Hîndîstanê cih bunin. Disa van eşîrên mezin,
gîştinin başurê körfeza Basra´y û çunin heta behra
Umman. Li rojhilata Behra Reş li du bajêrê mezin
hukumdarîya eşîrên Kurda hebu. Berîya Mîlladê sala 302
da hukumdarê Ruma Mîthîrîdates Qiral´lîya Pontos´ê çê
kir. Gava Rumê Pontos xurt bun, li Kafkasya başurê-
rojhilata Behra Reş bi şerên mezin ji destê Kurdan
girtin. Barbar Fatîh Sultan Mehmet Han 1461´da dawî li
vî Qirallî tîyê anî û kir kolonîya xwa. Dîrok divê 4
hezar sal berîya Milladê Kurd li wî welatê mezin cih
buvun. Heta wexta koledarîya Iskenderê mezin jî
hukumdarîya Kürtî û Gutî´ya li ven dera hebuy e. Wî
demê ziman Kudî buy e û ol (dîn) ê Zerduştî û Yezîdî
buy e.
Qenderêku dîrok dibêj e nawê Qiralên Kurda ê berê
TOSA, û bi nawê din DîYAKOS bu. Dîyakos, 1808 sal
berîya Millad ê li bajêrê Behl û li dora wî hukumetek
çê kiriy e û di li ser wî hukumetê Padîşah buy e.
Berîya Mîlladê di sedsalê 9 da Keykubat, çiqas Kurd
hebuy e anîy e ba hev Imparatorliğa Med çê kirîy e.
Disa 612 sal berîya Mîlladê nebîyê (tornê) Keykubat,
pîyay hêja Keyaksar -bi navê din Hohîster-, hukumeta
Asurîya hilşandîye û paytextê wan girtîye destê xwa.
Tevanîya Gutî´ya; bi navê Subarî, Hurî, Lolo û Kasî
çar eşîret bunin. Eşîra Subarî ya li Ararat ê, li
Toros´sê, li Hember- Toros´sê, ji Iskenderunê bigir e
berberê Behra-Sipî hetanê xilasîya bajêrê Fenîke, li
Bakurê Surîyê (Başurê Puçuk) da, bi navê Mîtan, Neyrî,
Haltî û Muskî çend hukumet ava kirin e. Hukumeta li
Torosê bi navê Muskî ji sed salê berjortir jîyay e. Di
alîyên Yunanî´yanda êriş hatiy e û hilşîyay e
vê derê buy e kolonîya Yunan´a. Memê Alan ji
bajêrêk kevnare û pêşîya wan ji Alanya´y e.
Alanya bajêrê Kurda buy e. Mem lawê Mîrekî
Kurd buy e. Çağa Alanya ketîye destê Yunanî ya
malbata kalikê Memê Alan bunin koçber hatinin
Iskenderunê. Bi navên îra Samandaği wî wextê bajêrên
herê mezin û dema her çar hukumetên Kurdan da wekê
paytextekî navîn buy e. Û jimara merovên têda dijîya
9 milyon buy e.
Mitanî´yan 16 dê sedsalên berîya Milladê da hukumeta
xwa xurt çê kiribun. Mîtanî´yen leheng û şervan, li
hember Hîtît´îya û li hember Fîravunên Misirî´yan bi
sed salan şer kiribun. Dawîyê da bi Fîravunara li hev
hatin çê kirin. Ji li vî li hevhatinê şunda 1405 sed
salên ji berîya Mîladê, Firavunê Misirê, tornê
padîşahê Totmsmîtanê yanê keça Vatamanra zewicî. Ji
vîzevacê, Fîravun Amamotîs´ê 3´ yan hat dunyay. Wî
Fravun jî bi prenseseki Kurd ra zevac çê kiriribu.
Navê wî prensesê jî Dîlehepa bu. Eynî Fravun dawîya
umrê xwada disa bi prensesekî Kurd ra zevicîbu. Nawê
wî prensesê jî Totohepa bu. Totohepa di dirokêda bi
nawê Nefertîtî pir bi qedir û qiymet bivu.
Hurî´yan li ber, berê Dîcle, Firat ê û li bakurê
Amed´ê (Dîyarbekîr) bun. Hurî´yan 2000 sal ji berîya
Milladê da bi navên sazîyên Mîrtî (prenseslikler)
hukumet çêkiribun. Wan hukumeta wî çağê alîyê wanê
hukukî medenîyetê pir zexm bu û hukumdarîya wan
hukumeta 2000 sal bivu.
Lolo û Kasî´yan jî çîyay Araratê û Zagros ê derbas
bun. Ber,berê Dîclê pîya bun alîyê başurê. Li vendera
2000 sal berîya Milladê bi navên Üllam, Şomîr, û
Akad´a sê devletên mezin hebun. Lolo´yîa û Kasî´yîyan
bi navên Ullam, Şomîr, Akad´an ra şer kirin, çend sal
şunda van devleta ji holê rakirin. Paytextê wan Soz,
Lakos û Babîl´ê xistin destê xwa. Ji wur şunda bi nawê
KURDîVAN devletek çê kirin û li Babîlê 700 sal
hukumdarî kirin. Wan demanda milletê Armenî jî li
Yunanîstanê di mintiqa Taselya da bi cîh bun. Ango
Kurda çîyay Zagros û Araratê tevê ber, berê Behra Sipî
xistinin destê xwa devletê pir mezin çê kirinin û 35
sed sal şunda Armenî hatinin ven dera.
Lêkolînê ilmî dibêj e bi angora gotinên dîroka Merduh
tê gotin, li Asya Piçuk êku devletê herê ewil çê
kirinin Kurdin û milletên herê kevnarenin. Di dîrokêda
Imparatorluğa bi navê Med hatîy e çê kirin. Iro Kurd
ew bixwanin…
Di Kîtabên (Nîvîsên) devletên Asurî´da navên Gutî û
Kurdan di şerên hember Asurî´yanda navên eşîrên Med-
Kurd bi tespît ji hev cihê tên gotın.
Ji Armenî´yan çend nivîskarên dîrokê gotinên Kürdîyan,
Kürtîk, Mar, Med û Kurd wekê hev di manekîda gotinin.
Di sed salên 8´da nivîskarên dîrokê Vartan, di nivîsên
xwada dêla navên Med´da navê Kurd nivisinday e.
Dîrokvan Hartom, salên Mîlladî 1316´da pirtukekî
dîrokê nivisandîy e û dinivîsê xwada gotiy e Med bi
xwa Kurdin. Nivîskar, Istirabon di nivîsên xwada ji
Kurdara ´´Gutî´´ gotîy e. Û nivîskara giştikê gotiy e
meru nikari ser veqetindina Med´a û Kurd´an gotina
bivêji. Ji Iranê Dr. Ikbal, di purtuka xwa bi nawê
Dîroka Iran´a Kevn da nivisandiy e ´´Med û Kurd´´ ji
hevin…Prof. Zaîs, jî di purtukê xwa da gotîy e ´´Med
bi xwa ji eşîrêtê Kurda buy´ e. Müşîrüddevle bi navê
´´Iran Bostan´´ pituka dîrokê nivisandiy e. Û gotîy e
´´Milletên Med bi zimanê Kurdê îro qise kirin e.
Devleta Tirka di sala 1965 da bi zimanê Fransizî bi
navê li ´´Tirkîyê Turîzm´´ pirtukek derxistîy e. Gotiy
e bajêrê Dîyarbekir bajêrekî kevnarey e çaxtê hatiy e
çêkirin nay zanîn. Û gotiy e alîyê kultir û
medenîyetêda bajêrekı herê kevn e. Navê bajêr Amed bu
û xudîyê bajêr Hurî´yan bun. Hurî´yan berîya Milladê
salên 4000´da hetan salên 200´a li bajêrên Amedê
Mîr´liğê (prens liğê) puçuk çê kiribun…
Hurî´ya, Subarî´yan tev hev ji irqekînin. Berîya
2000 sal hukumdariya Huri´ya kêm bu û ji ber vî yekê,
bun du qet. Ji vana yek Mîtanî bun. Mîtanîyan bi
hêzekî xurt bela bun. Ji berîya Mîlladê salan 1750´da
hetan salên 1350´ya xwa hunandin û Imparatorî yekî
mezin çê kirin.
Hezretî Merduh li Tahranê di esera bi navê Tarîh-î
Merduh ´ê di pelên 22, 26, 66´da aha gotiy e. ´´Bi
angora pir esera tê gotin, eşîrên Lolo, Gutî, Kasî û
Hurî bi van navên rengîn Kurdê Çîyay Zagrosê´nin. Van
eşîrana bi devletên Sümer, Elam û Akad´ra jîyanin. Yek
cara jî bi hevra şerê giran kirinin. Di van wextan da
ango 4000 sal berîya Mîlladê ji hukumetên Kildanî û
Asurî tiştek nay qisedan´´.
Nivîskarên Kurda rehmetlî Emîn Zekî Bey bi navên
pirtuka xwa Tarîh-î Kurd û Kurdistan´da ji bo erdê
Kurdistan aha gotiy e.´´Li rojava û bakurê Iskenderun
û dora Behra Sipî despê dik e Li alîyê bakur-rojhilat
Maraş, Elbîstan, Akçadağ, Hekîmhan, û heta Haruk´a diç
e û li Navîna-Anatolia di bajêrê Sivasê da derbas dib
e. Li alîyê rojhilatê di bajêrên Bayburt, û
Erzurumê´da derbas dib e. Li alîyê başurê Kafkasya
dîgêji bajêrên Kars. Û li viran ber bi başurê-
rojhilat´da ber biberê diç e hinda Iran´ê. Li vir jî
li başurê Gola Urmîyê despê dik e û disa başurê îran
zeft dik e li alîyê başurê - rojhilat diç e mintiqa,
Hamedan- Ekbenyan û Bahtîyarî´yê vê derê jî digiri nav
xwa diçi pîya dib e bakurê-rojhilat da Körfeza Fasê.
Van xetana sinirê Kurdistanê alîyê rojava, bakur û
rojhilat nîşan did e. Alîkîjî ji Iskenderunê şunda ji
başurê-rojhilatêda despê diki ev xet diç e Surîyê ji
nîzîkê Helepê da despêdiki hetanê Çîyay Kurd digiri
nav xwa. Paşê li alîyê başur diç e Iraqê bajêrê Musul
û Kerkuk digiri nav xwa. Li virjî bi xetekî diç e
rojhilate û ji Musul şunda berbi başurê-rojhilat´a ji
Tekrît û Sehrîbanîyê derbas dibi û ji mintiqa Huzîstan
diç e. Mintiqa rojhilatê berdid e . Li alîyê
Benderdilin´ê digêji körfeza Fas´ê. Ev xetajî alîyê
rojhilat û başurê Kurdistan´ê nişan did e.´´
Bi angorê hinek nivîskarê dirokê tê gotin li Anatolîa,
navîn di bajêrê Enqerê da eşîrên ´´Kurtî û
Gutî´´hukumdarî kirinin. Li her derê vî bajêrê rezên
tieîyên reş danînin, ji ber tirîyên reş, navê bajêr
kirinin Enqere. Iro ev bajêr paytextê Tirkay e.
Min vî nivisa xwa bi piranî, ji pirtuka Doza Kurdistan
girt.
Nivîskarê pirtukê Kedrî Cemîl Paşa´ye. Ji berku wek
gelek Kurda Kadrî Cemîl Paşa jî, ji bo Kurdistan kar û
xizmeten mezin kirini bi hurmet, şan û şeref wan bir
tînim.
Ji bona dîroka Kurdistan, bi pir partî, sazî,
rêxistin, tevê bi şehsiyetanra hevdîtin û lêkolînê me
berdewam e. Ji van xebatê me şunda emê dîroka
Kurdistan ê peyder pey bi weşînin.
Ali Cahit Kıraç
alicahitkirac@yahoo.de
27.11.02
-------------------------------------------------------
Tarihte ilk Kürtler
_______________
Bir zamanlar biz Kürtler Med Imparatorluğuna sahipken
emeğimizin, zenginliklerimizin ve ülkemizin
sahibiydik. O zamanlar kendimiz için savaşıyorduk. Ama
bugünkü bazı Kürtler ülkemiz Kurdıstan´ın
sömürgecilerinin emrinde amadeler. Neden...? Hiçmi
atalarımızın onurlu tarihinden utanmiyorlar.? Tüm
dünya tarihçileri biliyorki, tarihten evelki
dönemlerde başlayıp bugünkü kimliğini belirten
´´Kürti´´ ve ´´Guti´´ kabilelerinin (aşiretlerinin)
gelişmesi ve büyümesiylen Kürt milleti oluşmuştur.
Kürtler Milattan 2 bin yıl önce Küçük Asya´nın doğu
yamaçlarında devlet kurarak nüfuslarının doğuda
Hindistan sınırına, güneyde Basra Körfezi´ne ve Umman
Denizi´ne kadar giderek, uzamış olduğunu tarihten
öğreniyoruz.
Doğulu ve batılı tarih bilginlerine göre; Milattan
yaklaşık 10 bin yıl önce olan genel bir göç esnasında
Iskandinavya´dan güneye ve güneydoğuya dağılmışlar.
Kürtler Hint-Avrupai (Ari) ırkının bir parçasıdır.
Kürtler savaş ve benzeri nedenlerden dolayı göçerek
Kafkasya´yı geçip Ararat Dağı´na gelip geniş bir
bölgeye yerleşmişlerdi. Kürti ve Guti isimleriyle iki
büyük kabile (aşiret) durumunda olan bu Kürtler´den
Gutiler, doğu Hazar Denizi´ne doğru giderek doğuda
Hindistan sınırına, güneyde Basra Körfezi´ne ve Umman
Denizi´ne kadar yayılmışlar. Unutmıyalım Kara Denizin
doğusundaki iki büyük şehirinden sonra üçüncü şehirin
bir kısmını kapsıyan Kürt kabilelerinin
(aşiretlerinin) yönetimi vardı. Milattan önce 302´de
Rum hükümdarı Mithiridates Pontos Kırallığını kurdu.
Kısa bir sürede güçlenen Pontos Kırallığı Doğu
Karadenizdeki Kürt hükümdarlığına karşı büyük savaşlar
vererek topraklarını işgal etiler. Ancak Moğol ve
Selçuklulardan sonra oluşan Barbar Osmanlı´nın
Vampiri, Fatih Sultan Mehmet Han 1461´de Rum Pontos
Kırallığını sona erdirerek, diğer sömürgeleri olduğu
topraklarına kattı. Kürtlerin ülkesinin haritasi 4
denize yetiştiğini tüm açıklığıylan tarih bize
bildiyor. Milattan 4 bin yıl önce Kürtler, bu büyük
memlekete yerleşmişlerdi. Büyük Iskender´ın Asya
fetihi sıralarında bu geniş ülkenin sahibiydiler. O
tarihlerde bu geniş ülkenin, konuşulan genel dili
Kürtçe, egemen olan dinide Zerduşti-Yezidi diniydi.
Tarihin söylediği kadarıyla ilk Kürt padişahının adı
Tosa, diğer adıyla Diyakos´tu. Diyakos, Milattan 1808
yıl önce Behl şehrinde ve cıvarlarında kurmuş olduğu
hukumete padişahlık etmişti. Milattan önce 9. yüzyılda
Keykubat, bütün Kürtler´i birleştirip bir araya
getirerek, büyük bir Med Imparatorluğu kurmuştu.
Tekrar Milattan 612 yıl önce Keykubad´ın torunu olan
Kayaksar diğer adıyla Hohister, Asur hükümetini
yıkarak Asurların başkenti olan Ninova´yı egemenliğine
almıştı.
Tüm Gutiler ; Subari, Huri, Lolo, ve Kasi adlarıyla
dört kabiliye (aşirete) ayrılmışlardır. Subari
kabilesi (aşireti) Ararat´a, Toros´ta, Anti-Torosta ve
Akdeniz kiyisinda bulunan Iskenderun şehirinden sonra
sahil boyuca Fenike şehirinin bitimine kadar
varlıklarını sürdürmüşler. Bu varlık, Kurdistan´ın
Küçük Güneyinde ´´Kuzey Suruye´´ Mitan, Neyri, Halti
ve Muski isimleriylen çeşitli hükümetler kurmuşlar.
Toroslarda kurulan Muşki hükumeti varlığını yüzyıldan
fazla sürdürüyordu. Ancak yunanlılar büyük
saldırılarlan bu hükümeti yıkıp, kendilerine sömürge
edindiler. Tarihten tanıdığımız Memê Alan´ın gerçek
kökeni Alanya şehirindenmiş. Ehmêdê Xanê kitabinda
Mem´ın şehirini tarif etmış. Bu tarif Iskenderuna
değil, Alanya´ya uyuyor. Çok tarihi olan Alanya,
şehiri Kürt Mirliklerinin bir şehridir. Mem bu
şehirdeki bir Mirin oğludur. Alanya ve Akdeniz
Yunanlıların eline geçtiği zaman, Mirlikler
aşiretleriylen beraber. Iskenderuna kadar geri
çekiliyor ve orada yaşıyorlar. Şimdiki ismiylen
Samandağı´da, Mitan, Neyri ve Muski devletlerinin
başkentleri konumunda olan metrapolleriydi. Bu
metrapolde yaşayan insanların sayısı 9 milyonu
geçiyordu.
Mitaniler milattan 16 yüzyıl önce güçlü bir hükümet
kurdular. Bu hükümet Hititler´le ve Mısır
Firavunları´yla yüzyillarca kahramanca savaştılar. Bir
çok savaştan sonra da Firavunlar´la barış yaptılar. Bu
barıştan sonra Milattan 1405 yıl önce Mısır Firavunu,
Totmsmitan´ın Padişahı Sovartan´ın torunu ve
Vartamana´ın kızı ile evlendi. Ve bu evlilikten doğan
3. Amamotis Firavunda Dilehepa adındaki Kürt prensesi
ile evlenmişti. Hayatının sonuna doğru da ikinci defa
yine Kürt prenseslerinden Totohepa ile evlenmişti.
Totohepa, tarihte Nefertiti adıyla büyük ün
kazanmıştı.
Huriler, Dicle ve Firat nehirlerinin kuzeyinde Amed /
Diyarbekir şehri cıvarında Milattan 2 bin yıl önce
küçük olan prenslikler (mirlikler) kurdular. 2 bin yıl
boyunca hükümetleri hukuki ve medeni yönden güçlü bir
şekilde devam etti.
Lolo ve Kasiler, Ararat´tan Zagros Dağlarına geçerek
Dicle Kıyıları boyunca güneye indiler. Buralarda
Milattan 2 bin yil önce Üllam, Şomir ve Akad
isimlerinde üç büyük devlet vardı. Lololar ve Kasiler,
- Ullam, Şomar, Akad – isimlerindeki 3 büyük devleti
birkaç yüzyıl içinde yendiler. - Hep böyle olmuş
kahraman Kürtler sabırlı ve azimliler. Özgürlükleri
için barışçıl bir çare kalmamışsa, kahramanca
düşmanlarını tarihten siliyorlar. Kurdıstan´ın şimdiki
düşmanları Kürtler´in asilliğini biraz düşünsünler...
– Lolo ve Kasiler, Ullam, Şomar ve Akad devletlerinin
hükümet merkezleri olan Soz, Lakas ve Babil
şehirlerini ele geçirdiler. Bu gelişmelerden sonra
KURDîVAN adıyla kurdukları devlet 700 yıl Babilde
hüküm sürdü. Bu dönemlerde Ermeniler, Yunanistan´ın
Teselya kıtasında yerleşiktiler. Milattan 600 yıl önce
Küçük Asyaya gelmişlerdi. Yani Kürtler´in Zagros
Ararat Dağlarıyla Akdeniz arasındaki bölgelere
yerleşip, kocaman devletler kurmasından 35 yüzyıl
sonra Ermeniler buralara gelmişlerdi.
Bilimsel araştırmalara göre Merduh Tarihi´nin verdiği
birçok bilgilerden anlaşılıyorki Kürtler, Küçük
Asya´da devlet kuran ilk ve en eski milletlerdendır.
Tarihte MED adıyla bilinen milletin aynen ve aynen
Kürt milleti olduğunu ispatlayan tarihi bilgi ve
belgelerden birkaç tanesini burda açıklıyalım.
Asur kitabelerinde(yazıtlarında) adı görülen,Guti ve
Kürtler´in Asurilerle savaşan Med-Kürt kabileleri
olduklarını, net bir tarih olarak bize
bildirmektedır.
Ermeni tarihçileri Kürtik, Kürdiyan, Mar, Med ve Kürt
terimlerini aynı anlamda kulanmışlar. 8. yüzyıl
tarihçilerinden Vartan, yazılarından Med ismi yerine
Kürt ismini kulanmıştır. Tarihçilerden Hartom, 1316
miladi yılında yazdığı tarih kitabında açık bir dillen
´´Med´ın kendi kavimlerine Kürt derler´´ demiş. Meşhur
tarihçi Istırabon eserinde Kürtler´e ´´Guti´´
demektedır. Ve ´´ bütün tarih boyunca Medler´i
Kürtler´den ayrı gösterecek bir neden bulamazsınız´´
diyordu. Iranlı Dr. Ikbal, yazdığı Eski Iran Tarihi
adlı eserinde ´´Medler Kürt aşiretleri idiler,
vatanları Suriyenin kuzeyinden Hazar Denizi´ne
uzanır´´ diyor. Muşirüddevle yazdığı ´´Iran Bostan´´
tarihinde;birçok uzmanların ve şarkiyatçıların
araştırmalarına göre, ´´Med milletinin dili, bugünkü
Kürtler´in konuştukları dildır.´´ denılmıştır.
Türkiye devleti 1965 yılında Fransızca dilinde
´´Türkiye´de Turizm´´ adinda bir kitap yayınlayarak,
şunları diyorlardı. ´´Diyarbekir´in ne zaman ve
kimler tarafından kurulduğu bilinmemektedir. Bu eski
şehir, medeniyet ve kültürün en eski
merkezlerindendır. Eskiden Diyarbekir´in ismi Amed
idi. Bu yöreye medeniyet sahibi olarak ilk yerleşen
halk Huriler´dır. Huriler Milattan önce 4000 yılından
2000 yılına kadar birçok preslikler kurarak
egemenliklerini sürdürmüşlerdır.´´
Huriler, Subariler´le aynı ırktandır. 2000 yıl önce
Huriler´in iktidarı zayıflamağa başladığında iki
bölüme ayrıldılar. Bu kısımlardan biri Mitaniler´di.
Mitaniler gelişip yaygınlaşarak Milattan önce 1750
yılından 1350 yılına kadar devam eden büyük bir
Imparatorluk kurmuşlar.
Hazreti Merduh´un Tahranda yayı
Mafê Kopîkirin &kopîbike; PDK-XOYBUN; wiha, di xizmeta, Kurd û Kurdistanê daye : Pirojeya Kurdistana Mezin, Pirojeyên Aborî û Avakirin, Pirojeyên Cand û Huner, Lêkolîna Dîroka Kurdistanê, Perwerdeya Zimanê Kurdî, Perwerdeya Zanîn û Sîyasî, Weşana Malper û TV yên Kurdistane. Tev maf parastî ne. Weşandin:: 2003-06-09 (2518 car hat xwendin) [ Vegere ] | PRINTER |
Ev malper, herî bash, bi Avant Browser, tê xuyakirin...
Download !!! 
