DOSYA BARZANÎ Di SiNDOQA STALÎN YA POLA DA !
  
DOSYA BARZANÎ Di SiNDOQA STALÎN YA POLA DA ! Dîroka gelê Kurd bi serhildan û þerê azadaryê dewlemend e. Dema meriv van herd sedsalên dewî mêze dike bawarkî tu wexta Kurdistanê da agirê berxwedanê vênesyaye. Bi seda hezara þihîdê me hene. Navên, ku di dîroka me da bi herfên zêrîn hatine nivîsar pirin. Em li ber bîranîna wan teva bejna xwe ditewînin. Lê di nav wanda cîyê Mele Mistefa Barzanî bilind û cudaye. Tê bêjî li nava çîyayê Kurdistanê da serê herî bilind, herî bi ewra pêçayî, herî kubar yê herî gewre, ku mirov nikare bigihîjê ewe.
Barzanyê Mezin agirê berxwedana Kurdan ji qalibê heremeke Kurdistanê, ji qebîltyê, ji nav ol û civakîya teng derxist û kir agirê netewî. Ew agir usa gur û geþ kir, ku ronayî û germaya wî kete ne ku tenê dilê Kurdên heçar perçên Kurdistana birîndar, Kurdên li dervayî welêt lê bi navê wî gelê cihanê jî halê Kurd û Kurdistanê hisyan.
Çiroka jiyana Barzanyê mezin efseneke mêranyê, weletparêzyê, merivhizyê, heqyê û kurdewaryê e. Ev çîrok ji efsena jî hêjatir û bilindtire. Ji bo her efsenek ji alyê yan gel, yan nivîskar, yan hunermendekî da tê efrandin, çêkirin, bûyar û tiþtên bûyî û nebûyî, rastî û xiyalî tên tevlihenkirin û efrandinek çê dibe, him tê bawarkirin, him nayê bawarkirin.
Efsena jîyana Rêberê gelê Kurd rastîke, ku wî bi emrê xwe, bi kirin û hereketê xwe, bi welatparêzî, qehremanî û culetya xwe, bi bîr û bawaryên xweye kurdewarîyêye bêqelp efrandiye. Ev efsena qehremanyê, ku gelê mera gerekê bibe kitêba dershildanê, fêrbûna weletparêzyê, hê jî kêm hatye lêkolînkirin, gelê kurd ra kêm hatye ronîkirin, derheqê da kêm hatye nivîsar, gelek qetên wêye zêrin hê jî, di bin tarya demên emrê wîye giran û sindoqên dagerkir û dîktatorên cihanêye zalim da bi nivîs û nenivîs veþartîne…
Ewledê malbeta welatparêz hê zarotyê da dagerkir û neyarên welet û gelê xwe nas kir, zulm û xezeba wan himberî gelê Kurd bi xwe tem kir û wan neheq û zalimara kete di nav dew û dozeke dijwere dûr û dirêj.
Se salya xwe da tevî dayka xwe li Mûsilê hat girtin, sala 1915 a dema 12 salîyê da dît çawa bi hukumê Welyê Osmanî Silêman Nezîf paþa, ku bi xwe Kurd bû, li bajarê Mûsilê, ji bo kurdewaryê bavê wî Þêx Ebdulselam darda kirin.
Ji bo azaya welatê xwe bû pêsmergekî sondxwerî, jîyana xwe dîyarî azaya welatê xwe kir, çiqas jî dijwerî, tengasî, sirgûnî, xerîbî dît, rojên here teg da jî bêguman nebû, serî ber tu dîktatorê zalim danenî, þûrê xweyî heqyê û welatparêzyê tucar nekire kalên, her dera þerkarya xwe bi mêranî pêjda bir, bawarkî heçar perçên Kurdistanê da jî ji bo azaya gelê xwe þer kir, ji bîr û bawaryên xwe gavek jî paþda navît û gelê xwe ra bû sond-due’a netewî.
76 sala Rêberê Mezin jît. Þerkarya xwe da wî, sînorên ku dagerkiran li nav axa welêtê wî da kiþandine nas nekir, li kîderê pêwîstî hebû þervanê xweva xwe gîhand wur.
Bawarkî temamya jîyana xwe wî di nav pêþmergên xwe da, çeka wî dêst da, tim li cêrga pêþin da, cîyê herî bi agir û dijwer da derbaz kir. Çiqas jî berê wî dane sirgûnyê û xerîbyê tucar ji bo þexsyeta xwe, ji bilindaya berjewendyên gel û walatê xwe nehatye xar.
Piþtî bi alîkarya hêzên esmanî yên Birîtanî serhildana Barzanîya, ya li Baþûr têk çû, bi armanca alîkaryê Komara Dêmokratîke Kurdistanê, di meha Oktobirê Barzanîya bi hêzeke mezin, derbazî Rojhilatê Kurdistanê bûn. Barzanî ji alyê Hukumata Mihabadê da wek gênêral hat hilbijartin û bû serleþkerê wê Komarê.
Derfetên vê gotarê mecalê nadin, ku derheqa wan bûyarên diramatîk e dîrokî da berfireyî bê þirovekirin, qîmetkirin. Derheqa Komara Mihabadê, serokkomarê wêyî efseneyî Qazî Mihamed û rola Gênêral Mistefa Barzanî wek serleþkerê wê da meriv kare pir binivîse.
Ez dixwezim li vir çend fikirên Serokkomarê qehreman Qazî Mihamed bi kurtî derheqa Mistefa Barzanî da bîr bînim, kîjan wî dema dadgehkirinêa xwe cawa pirsên serhingê dewleta Îranê daye :
„Min alayê Kurdistanê daye destê Mela Mistefa Barzanî û li ser milên wî ye, ji vî çiyayî bo yê din û ji vî bajarî bo yê din, ji vî welatî bo yê din dibe, heya rojek wê li ser tevayan çîya û bilindahîyên Kurdistanê bête hildan û biheje, pirr bawer bin ew roj wê bête.“ .
„Ez nikarim hemû sexlet û taybetmendîyên Mela Mistefa Barzanî ji we re bas bikim, hûn jî qet nikarin bi temamî Barzanî nas bikin, ji ber ku eger ez bêjim qet hûn pesend nakin ku dujminê xwe bi van hemû kiryar û reftar (helwest-War) û sexletên baþ û ciwan nas bikin, ji ber ku di rêza dujminatîya we de ye.“
„Baþ e, lê tenê di çend ristekan (hevokan) de dikarim bêjim Mela Mistefa Barzanî, di dîrokê de, ji mêrxasî û merdinî, þeref û mirovayetî û azayetî û nerevîn û keramet û netirsî çiqas kesên mezin hebûne, Mela Mistefa jî yek ji wan e. “
„Ji ber ku Mela Mistefa û Barzanî hêvîya paþeroja milletê Kurd in û min jî alayê Kurdistanê daye destên wan, ew dê wê alayê biparêzin û heya roja wî bête, alayê Kurdistanê wê li cem wan be.… Hêvîya min ji xwedayî ew e, ew ala bi destê pirrhêzê Barzanî li ser vî xanîyê ez têde tême dadgehîkirin û hemû cihên bilindên Kurdistanê bilind bibe û biheje.“
„…Mela Mistefa Kurd e û Kurdistan mala hemû Kurdekî ye û Mela Mistefa wek mirovek ji beþekê mala xwe hatîye beþek din, hemû kesekî ew maf heye li her cih û alîyekê mal û milkê xwe rûne û ev mafê wî ye.“
Bi wî teherî rêvabirnên gel e esil ber neyarê xwe derheqa heval û hogerên xwe da dibêjin…
Bi texmîna min serok û rêvabirên meye niha gerekê ji Qazî Mihamed: Sihîdê Kurdî herî mezin dersê hildin.
Ji ji pey têkçûna Komara Mahabadê Mistefa Barzanî çekdarên xwe va berê xwe da Welatê Sovyêtê.
Yanzdeh salê emrê wî ( 1947-1958 ) ew jî salê temenê wîye here aktîv li Welatê Sovyêtê, li nav sînorên wêye pola da derbaz bûn. Ew dem salên rêjîma Stalîn, yên weke navê wî dîktatorî hiþk, dijwer, berk, sar,û bêrem bûn. ( Peyva stal yanê pola ).
Tê bêjî li nava lêkolîn û nivîsarên derheqa Rêvabirê Mezin da ew sal valayî bûn, yan jî bi fikir û firazên tomerî dihatin tijekirin. Ez, wek xwendevanekî pir kêfxweþ bûm bi pirtûka nivîskarê Kurdî navdar Wezîrê Eþo, ya bi sernavê DOSYA BARZANÎ DI SINDOQA STALÎN YA POLA DE, ku ji alyê Yekîtya Nivîskarên Kurd-Dihokê da hatye weþandin. Pirtûk tê bêjî wê valayê hevkî tije dike û ronayîke bi rastî davêje li ser kar û barên Rêvabirê Mezin û bûyarên wan salan. Çiqas jî xudanê vê pirtûka biçûk dinivîse, ku ev pirtûk kurtaya lêkolîn-kitêba wîye li ser kar û barê Barzanyê Nemir li Sovyêta Berê, ku niha nivîsandina wê cî tîne, helbet di wî karê pîroz da em jêra serketinê dixwezin, lê dîsa jî vê pirtûkê da bi zanestî gelek xal, pirs û pirsgirêk bi nû va hatine ronîkirin û þirovekirin.
Sîyasya Welatê Þovyêtê usa bû xêncî piropanga pesndayîna sîyasya dewleta Sovyêtê, partya Komûnîstyê, qeydê sosyalîzmê, her tiþt û bûyarên din ji gel veþartî, dizîva, di çarçova KGB (Komîtêya Amintya Dewletê) dihate pêkanîn. Nivîskar rast dinivîse, ku: „… nava wan hemû salan da… li ser wana ( Barzanya E.B ) peyvek çiye medya Sovyêtê da nehatye weþandin…“
Nemê ku Barzanî Stalîn ra þandine jî bê caw mane…
Melûmetyê ku ji piþt van 11 salan derheqa sirgûnya Barzanya da mane hinek bîranînin ( biranînê Gênêralê KGB Pavêl Sudoplato, Yêvgênî Pirîmakov û hivd ) û nivîsarên sindoqên KGB da veþartîne. Ew nivîsar jî ku veþîtî û bêbextya sîyasya Sovyêtê veþêrin yan hatine tunekirin, yan jî usa veþartîne ku dîtina wan dijwere.
Pirtûkê da, Wezîrê Eþo wek nivîskar-dîrokzanekî bi tercûbe bi kurtayî li ser van pirsgirêkên hîmlî hatye rewastandin :
Hinek egerên rola Welatê Sovyêtê di demezirandina Komara Muhabadê û têkçûna wê da.
Sebebên çûyîna Mistefa Barzanî û çekdarên wî li Welatê Sovyêtê.
Berbirbûna rêvaberya wî welatî berbi Barzanyan û sebebên wê helwesta bêbextyê.
sîyasya Welatê Sovyêtê, partya wêye Komûnîstyê û partyayên Komûnîstyê yên dagerkirên Kurdistanê berbi pirsa Kurdan.
Rola Barzanî di geþbûna welatparêzyê - kurdeyetyê û demezirandina sazyên kûltûrî, çandî, zanestî li nav Kurdên Sovyêtê da.
Bi texmîna min nivîskar heqe, ku derdikeve dijî wê fikrê, ku giva weletê Sovyêtê Komara Muhabadê çê kir û têkçûna Muhabadê jî rûyê wêda bû. Dema em li dîroka gelê xwe dinhêrin, her deman wexta hevkî firsend çê bûne, gelê Kurd jî ji bo azabûna xwe ew mecal dane xebatê. Hê despêka salê 1930 î li Rojavayê Kurdistanê dijî rêjîma dagerkire Îranê tevgereke azadaryê ye xurt çê bûbû, karne xurt dihatin kirin. Qazî Mihemed pêþyê yek ji lîdêr, paþê bû rêvabir û seokê wê tevgerê. Usane hazirya wan hebye.
Çiqas jî tekîlyên serokatya leþjerên Sovyêtê bi Mahabadê ra hebû jî, lê leþkerên Sovyêtê neketin nava axa Mahabadê. Mahabad wek erdekî nêytral navbera leþkerên Sovyêtê û Înglîterê da ma. Hêzên Îranê ji wur kiþyan çûn. Tevgera Kurdan jî bi serokatya Qazî Mihemed ew mecal dan xebatê û ji xwera Kumara dîrokî bi navê Mahabadê saz kirin.
Mixabin emrê Komarê kin kiþand. Kurda ra mecal çê nebûn Komara xwe biparêzin.
Ji pey herba cihanê ya duda ra, gorî peymana navbera Amêrîkayê, Birîtanyayê û Welatê Sovyêtê, hevpeymanan Sovyêt mecbûr kirin, ku ew jî wek Birîtanya leþkerê xwe ji Îranê derxe. Bi derketina leþkerên Sovyêtê qewatên Îranê ra rê vebûn, ku êrîþê bivin li ser Komarên Kurda û Aziryaye nû demezirandî.
Helbet, eger bêjin, ku gunê Sovyêtê têkçûna Komara Kurdada tune bû þaþye. Sovyêt herbê da ser ketibû. Rûmet û navê wê li cihanê da bilind bûbû, karibû gemê serokatya Îranê bikþîne, nekir. Durûtya Sovyêtê werda dîhar bû, ku rûva nîþan dida giva piþtovanyê Komarên Azerbêcanê û Mahabade dike, pêra jî Îranê ra hev kiribû, ku himber Komarên Kurda û Azerya pêtrola Bakûrê Îranê werbigre… ( Paþê serokatya Îranê Sovyêt di pirsa wergirtina pêtrola Bakûrê Îranê da jî xapand ). Komarên Kurda û Aziryan bêpiþt man. Serokên Komara Azirbêcana Îranê revyan. Hêzên Îranê devera wan di nav xûnê da xeniqandin. Kurda texmîn kir, ku dijî hêzê Îranêye giran þerkirin bêfikire. Serokkomarê Kurdistanê Qazî Mihemed, wekî çi hatibû serê xelkên herema Azerya neyê serê xelkê Mahebadê biryar girt bi xwe tesmîl be, xwe bike qurban û nehêle Mahabad jî bikeve halê Komara Aziryên Îranê…
Xwendevan bi xwe zanin dewyê bûyar çawa meþyan.
Piþtî têkçûna Mahabadê, Barzanî Ala Kurdistanê ji Qazî Mihemed wergirt û bi 500 leþkerên xwe va dest bi meþê kir berbi Welatê Sovyêtê. Meþa ku dîrokê da bi navê „ meþa dirêj“ eyane ( 350 km) 52 roja kiþand. Serleþkerê qehreman nav hêzên neyar yên Tirkyê û Îranê ra, bêy zirara mezin, li ser çyayê Agiryê ra, 18 ê Hezîranê hêz xwe gihande hidûdê Welatê Sovyêtê.
Pirs pêjda tê çima Barzanya çûne Welatê Sovyêtê, neçûne deverek din ?
Xudanê pirtûkê bi çevê dîrokzanyê bûyarên wê demê analîz dike, kûr û dûr li ser wan radiweste, cawa pirs û pirsgirêkan bi zanestî dide û sîyasya hukumdarya Sovyêtê ya sexte û xapandinê himber wan û pirsa Kurdî rexne dike.
Serketina Welatê Sovyêtê herba hemdinyaêye duda da qedrê wî welatî di nava dinyayê, xazma li nav gelên bindest da bilind kir, wana azaya xwe di hevkarî û alîkarya wî welatî da didîtin. Bi fikira min Barzanî, wek evdekî dûrdîtî, texmîn dikir ku dora wî û leþkeran tev weletên dagerkir û neyarin. Cîyê, ku hiþê wî lê dibirî Soyêt bû. Bi guman bû, ku ew weletê xwe elam dike piþtovanê gelê bindest wê alîkarya gelê wî jî bike. Ev fikir ji herd nemê Barzanî, ku Stalîn ra þandye rind tê xanê.
Lê çawa em divînin, gotin û emelê Sovyêtê hev nedigirtin, li bin postê berxada bi rastî weþekî ac veþartî bû. Ew weletê xwe elam dikir piþtovanê gelên bindest, alî zulmkar û dagerkira dikir. Ji bo berjewandyên xwe karibû wan „heval û hevkarên „ xwe birfoþe.
Û usa jî bû dewsa alîkaryê bide wan nûnerên gelê bindest, ku ji bo alîkaryê xwe avîtibûn ber bextê wê, wan digre û sirgûn dike. Vira þexsyeta Serokê Komara Azerbêycanê Mîrcefer Bagîrov tê ortê. Qedera Barzanyan dikeve destê weþekî wek Bagîrov û KGB ê.
Bi rastî sîyasya Hukumdarya Rûsyayê ji berê da di werê pirsgirêka kurdî da tim erênî nî bûye, wurda evdên wek Bagîrov, neyarên Kurdan rola mezin lîstine.
Kurdzanên Rûs berê berê da sîyasya hukumdarya welatê xwe ya çewt himberî pirsgirêka Kurd texmîn kirine û nerazîbûna xwe nîþan dane,rexne kirine. M.S Lazarêv, gotara xwe ya „ Urisêt û Kurdistan“ da bi heqî dinivîse, ku armanca Sovyêtê ne çareserkirina doza kurdî bû… dixwest wê dozê bike aletekê bo sîyaseta Sovyêtê di Rojhilata Navîn da.“ We gotarê da ew sîyasya Weletê Sovyêtê himber tevgera Barzanya bi tûndî rexne dike.
Siyasya Partyayên Komûnîstyê yên welatên dagerkirê Kurdistanê ku bi Kurda hatibûn dagertin, ji wan hineka da Kurd serok û rêvaber bûn, bi serokatya Partya Komûnîstên Sovyêtê hindava doza Kurdî da xapandin bû. Nivîskarê pirtûkê heqe, ku dinivîse : „ Gorî bîr û bawaryên Partya Komûnîstên Sovyêtê û … Partyayên dagerkirê Kurdistanê yên Komûnîstyê Kurd gotî bendê bimana hetanî wan welatan da bi destê wan dêmokirasî bihata çêkirin… û di nava çarçova wê dêmokirasya wan dewleta da Kurd bigihîþtana heqê xwe… gorî vê bîr û bawaryê heqê kurda yê cudexwezyê, veqetandinê ji welatê dagerkir tune bû…“
Li bin wan lozûng û bawaryên çewt da Kurd demeke dirêj hetine xapandin, çepên Kurda peyda bûn, wan berjewandyên gelê xwe kirine quebana bîr û bawaryên komûnîstyêye sexte.
„ Ewana bûn Lênînvan, Stalînvan, Tiroskîst, Maoçî û nizanom îdî çî lê her tenê nebûn Kurd.“
Barzanyê Mezin salê jîyana xwe li welatê Sovyêtê da her tiþt bi çevê xwe dît û sextekarya sîyaseta Komûnîsta ya xapandinê rind fem kir. Þerkarya xwe da amintya xwe Sovyêtê neanî.
Pirtûkê da derheqa van pirsgirêka bi hûrgilî hatye nivîsar.
Tenê ez fikirekî dixwezim zêdekim : Hilþandina Welatê Sovyêtê bi mîlyona evdên wek min ra tiragêdya sedsala 21 bû. Em temamya jiyana xwe bi dilsozî, wê dewletê ra, bawarkî nanoziko xebitîn û hilþandina wê ra me her tiþtê xwe unda kir. Lê dîsa jî ez þikirbûna xwe ji Xwedê tînim, ku ew welatê sextekaryê û zulmêyî gewre hilþya, eger hilneþya ez bawar nakim dew û doza Kurda li Baþûr wê bigihîþta vê derecê…
Pirtûka Wezîrê Eþo ez berbi bîranînên rojên buhurî birim. Wek xewna þevê tê bîra min sala 1956 a, gava Barzanî hate gundên berpala çyayê Elegezê li Komara Ermenistanê û gundê mera jî derbaz bû. Ez wê demê zaroke mektebvan bûm. Gundya ra gotin „ Barzanî tê“. Me nizanbû Barzabî kî ye, wê ji ku bê û çima tê ? Tek tiþtek berbiçev diket, nava gunda, dora rêya û mekteba paqij dikirin. Xelkê tê derdixistin, ku ew mirovekî pir mezine ( Wî wextî ji bo mirovên mezin ew yek dikirin). Heta wê demê me qet nedîtibû, ku mirovekî Kurd bê û hazirya usa boy xatirê wî pêk bînin.
Evê yekê hiseke netewî dilê xelkê da vê xistibû û me bi kubarî çevê gelê cînar dinhêrî : „Binhêrin, merivên me yên mezin jî hene“.
Wê rojê gund-gundîtî derketibûn dora rê. Seyarên, ku Batzanî û koma pêra di nav mera derbaz bûn. Gotin li gundê Elegezê seyare rawastyane. Barzanî hazirara axivye.. Þaya rasthatinê li gundê Cercerîsê ( navê niha Dêrik) pêk hatibû.
Ji pey çend sala ra navê Barzanî cihan hilda. Agirê berxwedana azadaryê bi hezara kîlomêtra dûr, xerîbyê da gihîþte me û dilê me da jî agirê welatparêzyê geþ kir. Ez wê demê êdî xwedkarê zanîngehê bûm. Ji bo derheqa tevgera Baþûr da melûmetyên nû bibihên her roj em odên rojnema RYA TEZE û Radya Kurdî ya Yêrêvanê da dicivyan. Civînên beþa nivîskarên Kurd zû-zû dibûn. Þebeqê zû ji bo nûçeyên nû me rojneme dikirîn, guhê me sr radyoyê bûn. Me Koma Xwendevanê Kurd li Yêrêvanê demezirand. Civînê me ser wê tevgerê bûn.
Û eger mecal bidana me, îmkan hebûna, xort û keçê me wê teva çek hildana bihatana tev refên pêþmerga, bin ala netewî da, ji bo azaya welatê xwe, welatê Barzanyê nemir þerkirana…
Gelek Kurdên navdar, serokê partyan hatin nava Kurdên Ermenistanê, lê ji pey tu kesî hizkirin, nav û bîranîneke usa nema çawa pey Barzanyê Mezin. Geleka mavê zarokên xwe danîn Barzanî, kilam û helbest hatine efrandin…
Pirtûka Wezîrê Eþo di nav lêkolînên derheqa rêvabirê Mezin da xebateke giranbiha ye, cîyê layîq digre û hêjayî qîmetekî bilinde.
Heyf ev pirtûka bi qîmet ji alyê rêdaksyon û weþenxanê da gelekî bê berpirsyarî û peþbûrde hatye weþandin. Dewsa peyvên Îran -Þîran, Îngilîtera-Þîngilîtera, kiþyan-ki?yan, çarçove-þarçove u gelek peyvê din hatine weþandin…Ev þaþî cîkî duda nînin, seranserî pirtûkê ne, kîjan ji bo xwendina pirtûkê gelekî zemetya derdixe. Em gumanin weþanxaneyê vê kêmasyê hesav hilde û carke din pirtûkê biweþîne.
17.12.2008, Eskerê Boyîk
 
http://www.xoybun.com/extra/slide/Unbenannt-2.swf
http://www.pdk-xoybun.com/nuceimages/Newroz_Kurdistan_PDK_Xoybun_x1.jpg
http://www.pdk-xoybun.com/nuceimages/Nexise_Kurdistane_PDK_b.jpg
http://www.xoybun.com/nuceimages/Parastina_Sinore_Kurdistana_Mezin_1.jpg
Mafê Kopîkirin &kopîbike; PDK-XOYBUN; wiha, di xizmeta, Kurd û Kurdistanê daye : Pirojeya Kurdistana Mezin, Pirojeyên Aborî û Avakirin, Pirojeyên Cand û Huner, Lêkolîna Dîroka Kurdistanê, Perwerdeya Zimanê Kurdî, Perwerdeya Zanîn û Sîyasî, Weþana Malper û TV yên Kurdistane. Tev maf parastî ne. Weþandin:: 2008-12-17 (4269 car hat xwendin) [ Vegere ] | PRINTER |
|
Ev malper, herî bash, bi Avant Browser, tê xuyakirin...
