PDK - XOYBUN
|
TARİHTE KURULAN BİR YAHUDİ KÜRD DEVLETİ ( ADİABENE KRALLIĞI ) TARİHTE KURULAN BİR YAHUDİ KÜRD DEVLETİ ( ADİABENE KRALLIĞI ) Yahudi (Musevi) Kürt yoktur, hepsi Batılıların ve milliyetçi Kürtlerin uydurmalarıdır diyenlere Adiabene Krallığı’nı örnek vermek yanlış olmayacaktır, Krallığın merkezi bugünkü Erbil´di. Eski adları ile Gılgamış’ın kardeşinin hüküm sürdüğü Urbilium, bu krallık zamanındaki adı ile Arbela´ydı. Bu krallık Hadhabani (Adiabani) isimli Kürt aşireti tarafından kurulan Musevi orijinli bir devletti. Genel olarak Büyük Zap ve Küçük Zap nehirleri arasında kalan bölgeyi tanımlıyordu, sonraları öncelikle Hadjab denilen kuzeydeki komşu sınırlarla bitişik bölgeleri de kapsamıştır. Süreç içerisinde bu krallık, Asur topraklarının büyük bölümünü içine alacak, Erbil en önemli yerleşim merkezi, dahası başkent olacak, Adiabene tüm Asur ülkesi için adlandırılacaktır. Kürt tarihi en heyecanlı romandan daha da sürükleyici. Adiabene Krallığı’nın M.Ö 1. yüzyılda Yahudiliği kabul etmiş Kürtler tarafından kurulduğu tarihi kayıtlara geçmiş vaziyette. Kuruluş döneminde Partlara bağlı ama politik nedenlerden dolayı Yahudiliği benimsemiş yerel hükümdarlıkla yönetildiğini biliyoruz (Proselytismus). Partların kendi içindeki taht kavgaları ve Part-Roma arasındaki iktidar kavgalarına karıştıkları da kayıtlara geçmiş. Romalılara karşı Filistinli Yahudileri hem ekonomik hem de askeri açıdan desteklemişlerdir. Yine Romalıların, İsrail kentleri Judea and Samaria’ya zaptı sırasında (68-67), oraya asker yollayanların sadece Kürt Adiabeneliler olduğunu tekrarlamak gerekir. Galilee şehrinin kuşatılması sırasında da buraya yardım için bu krallıktan birlikler yollanılmasını tarihçiler, Adiabene Krallığı’nın Yahudi orijinli olmasına bağlar ve bununla gerekçelendirirler. Kral Izates (Yazatas – Melek) ile özellikle annesi Helena hakkında sayısız kaynağa bugün bile ulaşmak mümkündür. Yine Kral Monobazos ve eşi Kraliçe Helena‚ dan Mişna‚ da (Yahudilikte Medeni ve Ceza Hukuk’u olan Talmud’un ilk bölümü) sık sık bahsedilir. Bu adların ilk din değiştirenler olarak muhafaza edildiği görülür. Roma İmparatorluğunun Beş İyi İmparatoru´ndan (Evlatlık İmparatorlar –Nerva, Trajan, Hadrian, Antoninus Pius ve Marcus Aurelius) ikincisi olanMarcus Ulpius Nerva Traianus (18 Eylül 53 – 8 Ağustos 117), namı diğer Trajan116 yılında Mezopotamya’yı istila eder. Adiabene´nin ismi Assyria (Asurya) olarak değiştirilip Roma´ya bağlı bir eyalet haline getirilir. Kürtler başta olmak üzere diğer Mezopotamya halklarından koloniler Trajan´dan sonra imparatorluğun başına geçen Hadrian (Publius Aelius Traianus Hadrianus (24 Ocak 76 – 10 Temmuz 138) zamanında bölgeyi tekrar ele geçirirler. Ama bunda Hadrian´ın önceli imparator Trajan´ın Roma’nın doğusuna dair izlediği istila politikalarından vazgeçmesi önemli rol oynamıştır. Hadrian Partlarla barış imzalamış, Hadrian’ın Yahudiye’deki Yahudi karşıtı tavırları Bar Kokhba ve Rabbi Akiva önderliğinde büyük bir Yahudi ayaklanmasına yol açmıştır (132–135). Hadrian’ın ordusu sonunda isyanı bastırır ve Yahudilere karşı Babylon Talmud’una istinaden dinsel baskı devam eder. Hadrian´ın barışçıl politikası, imparatorluk sınırları boyunca kalıcı savunma yapıları, özellikle duvarlar yapılmasıyla güya desteklendi. Bunların en ünlü olanı İngiltere’deki büyük Hadrian Duvarı’dır. Yeniden Adiabene´ye dönecek olursak 195 yılında Roma imparatoru Lucius Septimius Severus Augustus namı diğer, Septimius Severus Kürdistan’ı yağmalar, ta Part imparatorluğunun o zamanki başkenti Chtesipon- Ktesifon (Tizpon) a kadar yollarının üzerinde ne çıkmışsa talan ederler. Binbir gece masallarına ev sahipliği yapmış, Partlardan sonra Sasanilere´de de merkez rolünü devam ettirmiş 800 yıllık başkentin, Halife Ömer zamanında Müslüman Arap orduları tarafından ele geçirilip yağmalandığını, arşivlerinin, kütüphanelerinin ve saraylarının yakılıp yıkıldığını İslam kaynakları ve Ekşi Sözlük aktarır. Septimius Severus´a Adiabene´yi yeniden ele geçirmesinden dolayı Adiabenus unvanı verilir. Kürdistan Romalılar ve Partlar arasında sıkıştırılmış yolgeçen hanı gibidir. Yine 216 yılında Severus´un zalim ve diktatör oğlu Caracalla (Marcus Aurelius Antoninus) un yağmasına uğrar. Adiabene´de bu istiladan payına düşeni alır. Arbela (Erbil) kronikçileri Adiabeneli yöneticilerin, Kerkük hükümdarlığı ve Sasani Ardasir I. ile Part hükümdarı Artabanos IV´e karşı birlik olduklarını aktarırlar. Partlar tarih olup Sasaniler iktidar olduklarında Adiabene´de Hristiyan Nasturi cemaatlerine sıkça rastlarız. Romalıların tarihe gömdüğü krallığın yerini piskoposların idaresi almış görünür. Krallar sonrası evreyi en iyi Süryani kaynaklarının aktarabileceği ortada. Aşiret mensuplarının bir bölümünün sürgüne maruz kaldıkları içinHadhabanilere, merkezi Kürdistan´ın dışında Horasan şehrinde de rastlanılır. Adiabene Kralları Artaxares, MÖ 30 Izates I., MS 30 Monobazos I. Bazaios, MS 30-36 Helene, Izates II., 36–59/60 Monobazos II., 59/60–? Mebarsapes, 114 civarı 116/7’den itibaren Roma İmparatorluğu Adiabene Piskoposları Pkidha (104-114) Semsoun (120-123) Isaac (135-148) Abraham (148-163) Noh (163-179) Habel (183-190) Abedhmiha (190-225) Hiran (225-258) Saloupha (258-273) Ahadabuhi (273-291) Sri’a (291-317) Iohannon (317-346) Abraham (346-347) Maran-zkha (347-376) Soubhaliso (376-407) Daniel (407-431) Rhima (431-450) Abbousta (450-499) Joseph (499-511) Huana (511-???) Laura Tov Kurdistani 20. April · Lînk : https://www.facebook.com/620715345068159/videos/314391862589465/ |